Σε κρίσιμο σταυροδρόμι η καλλιέργεια φασολιού

Σε κρίση βρίσκεται η καλλιέργεια του καλαμωτού φασολιού στη Δυτική Μακεδονία, καθώς οι παραγωγοί καλούνται να αντιμετωπίσουν, εκτός από τις μειωμένες αποδόσεις, συνέπεια των καιρικών συνθηκών, τόσο το αυξημένο κόστος παραγωγής όσο και σοβαρά θεσμικά κενά στην προστασία του προϊόντος από τις ελληνοποιήσεις. Λίγες ημέρες πριν από την έναρξη της συγκομιδής, η καλλιέργεια του φασολιού στην Καστοριά αποτυπώνει με σαφήνεια τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι παραγωγοί, αφού για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά οι ακραίες θερμοκρασίες απειλούν τη βιωσιμότητα μιας παραδοσιακής και υψηλής αξίας καλλιέργειας.

Ο Θωμάς Μάνος, παραγωγός οσπρίων, πρόεδρος του Αγροτικού Συλλόγου Φυτικής Παραγωγής Δήμου Άργους Ορεστικού και γραμματέας της Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Οσπρίων, αναφέρεται στις φετινές προκλήσεις: «Για δεύτερη χρονιά, έχουμε θέματα από τις υψηλές θερμοκρασίες και η παραγωγή θα κυμανθεί σε χαμηλότερα από τα κανονικά επίπεδα. Το φασόλι έχει οψιμίσει λόγω του καύσωνα και δεν καρπίζει όπως πρέπει».

Σύμφωνα με τον ίδιο, οι θερμοκρασίες το καλοκαίρι ξεπέρασαν τους 40 βαθμούς Κελσίου, όπως καταγράφηκαν από επίσημους μετεωρολογικούς σταθμούς της περιφέρειας. Αυτή η υπερβολική ζέστη επηρέασε την καρποφορία, με αποτέλεσμα πολλά φυτά να μην ωριμάσουν επαρκώς. «Η συγκομιδή, που υπό φυσιολογικές συνθήκες θα είχε ολοκληρωθεί έως τα τέλη Σεπτεμβρίου, μετατίθεται για μετά τις 15 Οκτωβρίου, με ανοιχτό το ενδεχόμενο να φτάσει μέχρι και τον Ιανουάριο, όπως συνέβη πέρυσι», λέει χαρακτηριστικά.

Η κλιματική πίεση καθυστερεί τη συγκομιδή

Φασόλια πλακέ, γίγαντες, ελεύθερα και λιγότερο μαύρο φασόλι, όλες οι ποικιλίες φαίνεται πως έχουν πληγεί από τις καιρικές συνθήκες. «Δεν μπορούμε να υπολογίσουμε αυτήν τη στιγμή τη ζημία που έχει κάνει στην ποιότητα. Σίγουρα έχουμε μειωμένη καρπόδεση, αλλά δεν ξέρουμε και τι έχει μέσα ο λοβός. Θα το διαπιστώσουμε κατά τον μαζικό αλωνισμό, ο οποίος καλώς εχόντων των πραγμάτων και εάν ευνοήσουν οι καιρικές συνθήκες την ξήρανση των λοβών, θα αρχίσει περίπου στις 18 Οκτωβρίου, βάσει των δεδομένων που υπάρχουν μέχρι σήμερα. Εάν τυχόν έχουμε πτώση της θερμοκρασίας και βροχοπτώσεις το προηγούμενο διάστημα, μπορεί να δούμε φαινόμενα που είδαμε πέρυσι, να κάνουμε, δηλαδή, συγκομιδές μέχρι και τον Ιανουάριο μήνα», σημειώνει ο κ. Μάνος.

Όπως προσθέτει ο ίδιος, η κλιματική πίεση είναι μεγάλη και δημιουργεί καθυστέρηση στην ωρίμανση του φυτού. Στην Καστοριά, σε μια κανονική περίοδο, οι συγκομιδές στα τέλη Σεπτέμβρη είχαν ολοκληρωθεί κατά 80%-90%, ωστόσο, λόγω των ιδιαίτερων καιρικών συνθηκών που επικρατούν τα τελευταία δύο χρόνια οι συγκομιδές γίνονται ακόμη και προς τον χειμώνα.

«Πέρυσι, είδαμε σε κάποιες περιοχές του νομού να έχουμε χιονοπτώσεις περίπου στις 16 Νοεμβρίου και να έχουμε και ζημιές. Δυστυχώς, ο κανονισμός του ΕΛΓΑ σταματά στις 31 Οκτωβρίου για το φασόλι. Δεν καλύπτει πέρα από τις 31 Οκτωβρίου κανέναν παραγωγό», αναφέρει ο παραγωγός και πρόεδρος του συνεταιρισμού.

«Εγωιστική» καλλιέργεια

Η καλλιέργεια του αναρριχώμενου φασολιού (καλαμωτού) απαιτεί εντατική εργασία. Από την προετοιμασία του μέχρι και τη συγκομιδή του, οι παρεμβάσεις είναι μόνο χειρωνακτικές, με ελάχιστη δυνατότητα μηχανοποίησης. Οι μηχανές που χρησιμοποιούνται είναι «πατέντες», με δυνατότητα συγκομιδής μόλις 30-40 στρεμμάτων ημερησίως.

Για το θέμα του κόστους της καλλιέργειας, ο γραμματέας της Διεπαγγελματικής Οσπρίων υπογραμμίζει: «Το φασόλι είναι ένα ιδιαίτερο φυτό, και θα έλεγα με… εγωιστικές συμπεριφορές. Έχει καταστεί μια πολύ ακριβή καλλιέργεια, γιατί στο κόστος του, πέρα από τις καλλιεργητικές δαπάνες για φάρμακα, λιπάσματα, πετρέλαια κ.λπ., είναι, ίσως, από τις καλλιέργειες που έχουν τον πιο υψηλό δείκτη ΜΑΕ (Μονάδες Ανθρώπινης Εργασίας).

Μιλάμε για το αναρριχώμενο φασόλι, το λεγόμενο καλαμωτό, το οποίο συμπεριλαμβάνει ένα πολύ μεγάλο μέρος της καλλιέργειάς μας με ανθρώπινες παρεμβάσεις, με χειρωνακτικές εργασίες. Δεν είναι μηχανοποιημένη καλλιέργεια. Είναι καλλιέργεια παραδοσιακή, η οποία βάσει του κόστους έχει πολύ μεγάλο δείκτη ανθρώπινης παρέμβασης».

Οικονομική ασφυξία και θεσμικά κενά

Οι δαπάνες για φάρμακα, λιπάσματα, πετρέλαιο και εργασία έχουν εκτοξευθεί. Με βάση τις περσινές τιμές πώλησης (4,85-5 ευρώ/κιλό), απαιτείται παραγωγή τουλάχιστον 200 κιλών ανά στρέμμα για να καλυφθούν τα έξοδα και η αβεβαιότητα γύρω από την ποιότητα του καρπού εντείνει την ανησυχία των παραγωγών. «Το κόστος φτάνει τα 1.200 ευρώ ανά στρέμμα. Τα μεροκάματα αυξήθηκαν 10%-15% λόγω έλλειψης εργατών. Το φασόλι είναι πλέον μια πολύ ακριβή καλλιέργεια», επισημαίνει ο κ. Μάνος.

Την ίδια ώρα, η λεγόμενη ελληνοποίηση των οσπρίων αποτελεί ακόμη ένα «αγκάθι» στην ίδια την καλλιέργεια. Παρά τις ευρωπαϊκές νομοθεσίες που προστατεύουν την εμπορία του φασολιού, η παραπλάνηση του καταναλωτή υπονομεύει την αξιοπιστία της αγοράς. «Παρόλο που το φασόλι είναι προϊόν ΠΟΠ, έχουμε φαινόμενα παραπλάνησης του καταναλωτή, κυρίως στις λαϊκές αγορές. Χρειάζεται προσεκτική προσέγγιση για το θέμα αυτό από όλες τις πλευρές. Παρά το γεγονός ότι έχει αναπτυχθεί μια μεθοδολογία από το Πανεπιστήμιο Δυτικής Ελλάδος για την ιχνηλάτηση του προϊόντος, ωστόσο εδώ και πολλά χρόνια δεν έχει εργαλειοποιηθεί. Θα έπρεπε το “όπλο” αυτό να το πάρει κάποιος ελεγκτικός μηχανισμός, να βγει στις αγορές και να το αξιοποιήσει προς όφελος και των παραγωγών και των καταναλωτών.

Είμαστε σε συζητήσεις με τη σημερινή ηγεσία των υπουργείων Αγροτικής Ανάπτυξης και Ανάπτυξης, ευελπιστούμε να εισακουστούμε και να πείσουμε τις ηγεσίες να χρησιμοποιήσουν και να αξιοποιήσουν αυτήν τη μεθοδολογία, γιατί τα φαινόμενα των ελληνοποιήσεων έχουν γιγαντώσει και έχουν ως συνέπεια να μην μπορούν οι εδώ παραγωγοί και στις Πρέσπες, –γιατί είμαστε μια όμορη περιοχή όπου καλλιεργείται συστηματικά το φασόλι–, να λάβουν τους καρπούς των κόπων τους», καταλήγει ο κ. Μάνος.

Να σημειωθεί ότι η παραδοσιακή καλλιέργεια φασολιού στη Δυτική Μακεδονία αφορά περίπου 1.000 παραγωγούς, με τους 350 να βρίσκονται στις Πρέσπες. Τα καλλιεργήσιμα στρέμματα φτάνουν τα 8.000-8.500 –και στις δύο περιοχές–, μειωμένα περίπου στο μισό, καθώς τόσο η γιγάντωση του φαινομένου των ελληνοποιήσεων και του αθέμιτου ανταγωνισμού όσο και ζημιές λόγω καιρικών συνθηκών συνετέλεσαν στην εγκατάλειψη της καλλιέργειας από πολλούς παραγωγούς.

Σχετικά άρθρα:

Από 28 Απριλίου τρέχει το πρόγραμμα αναδιάρθρωσης αμπελώνων 2025-26 – Winetrails Άγρια συμπλοκή μεταξύ οικογενειών στο Ρέθυμνο: Πεθερός «κάρφωσε» γυαλί στο λαιμό του 39χρονου γαμπρού του – Τέσσερις συλλήψεις Την σωματική ευεξία προάγουν τα Ηπειρώτικα Αυγά Με σύστημα ελέγχου Profiline αναβαθμίζονται τα Pottinger Novacat – Profi