Παρενιαυτοφορία: Γιατί μια χρονιά γεμίζουν οι δεξαμενές και την άλλη μετράμε τις ελιές;

Η καλλιέργεια της ελιάς είναι μια μακροχρόνια υπόθεση. Κάθε χρονιά είναι διαφορετική, και οι ελαιοπαραγωγοί γνωρίζουν καλά ότι η μια χρονιά μπορεί να φέρει εξαιρετική παραγωγή, ενώ η επόμενη να δώσει ελάχιστο καρπό. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται παρενιαυτοφορία και είναι από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ελαιοκαλλιεργητές.

Τι είναι η παρενιαυτοφορία και γιατί συμβαίνει;

Η παρενιαυτοφορία είναι η εναλλαγή μιας χρονιάς με πλούσια καρποφορία με μια χρονιά μειωμένης ή καθόλου παραγωγής. Στην ελιά, αυτό το φαινόμενο είναι ιδιαίτερα έντονο και έχει άμεση σχέση με τη φυσιολογία του δέντρου, τον τρόπο που αναπτύσσονται οι οφθαλμοί, την ισορροπία ανάμεσα σε βλάστηση και καρποφορία και τα διαθέσιμα θρεπτικά στοιχεία.

Κατά τη διάρκεια μιας παραγωγικής χρονιάς, το δέντρο επενδύει μεγάλα αποθέματα ενέργειας για να αναπτύξει και να ωριμάσει τους καρπούς. Αυτή η έντονη καρποφορία καταναλώνει υδατάνθρακες, πρωτεΐνες και ανόργανα στοιχεία, με αποτέλεσμα να απομένουν ελάχιστοι πόροι για τη δημιουργία ανθοφόρων οφθαλμών για την επόμενη χρονιά. Τα φύλλα των παραγωγικών ελαιόδεντρων έχουν μετρηθεί να περιέχουν χαμηλότερα επίπεδα αζώτου, καλίου και αμινοξέων, ενώ σε μη παραγωγικά δέντρα, τα επίπεδα αυτών των ουσιών είναι υψηλότερα, υποστηρίζοντας τη δημιουργία ανθέων.

Πότε ξεκινά το πρόβλημα;

Το «κλειδί» βρίσκεται στη διαμόρφωση των ανθοφόρων οφθαλμών, η οποία ξεκινά πολύ πριν εμφανιστούν τα άνθη. Σύμφωνα με μελέτες, η διαδικασία διαφοροποίησης ξεκινά από το φθινόπωρο και ολοκληρώνεται μέσα στον χειμώνα. Το χειμερινό ψύχος είναι απαραίτητο για να “ξυπνήσουν” οι ανθοφόροι οφθαλμοί από τον λήθαργο, με τις ιδανικές θερμοκρασίες να κυμαίνονται γύρω στους 13.8°C. Αν λείψει το ψύχος ή το δέντρο είναι εξαντλημένο από την προηγούμενη χρονιά, η ανθοφορία επηρεάζεται αρνητικά.

Παράλληλα, οι αναπτυσσόμενοι καρποί λειτουργούν ανασταλτικά για τη δημιουργία νέων άνθεων, είτε δεσμεύοντας ενέργεια είτε παράγοντας ουσίες που επηρεάζουν αρνητικά τη φυσιολογική πορεία των οφθαλμών.

Υπάρχει λύση; Μπορούμε να μειώσουμε την παρενιαυτοφορία;

Παρόλο που το φαινόμενο είναι φυσιολογικό, υπάρχουν πρακτικοί τρόποι να το περιορίσουμε και να πετύχουμε πιο σταθερή παραγωγή από χρονιά σε χρονιά.

1. Κατάλληλο κλάδεμα – στοχευμένα, όχι αυστηρά

Το κλάδεμα αποτελεί ίσως το πιο ουσιαστικό μέσο διαχείρισης της παρενιαυτοφορίας. Πρέπει να εφαρμόζεται κάθε χρόνο, αλλά προσαρμοσμένο στην αναμενόμενη παραγωγή:

• Σε χρονιά αναμενόμενης υψηλής παραγωγής, αποφεύγουμε τα αυστηρά κλαδέματα, γιατί μειώνουν την καρποφόρα βλάστηση και ευνοούν την παραγωγή ζωηρής, μη καρποφόρας βλάστησης. Προτιμάται ένα ελαφρύ έως μέτριο κλάδεμα στα τέλη του χειμώνα ή αρχές της άνοιξης, το οποίο μπορεί να συμπληρωθεί με καλοκαιρινό καθάρισμα (αφαίρεση λαιμάργων και μικρών πυκνών βλαστών).
• Σε χρονιά με αναμενόμενη μικρή παραγωγή, στόχος είναι να ανανεωθεί η βλάστηση και να εκτεθεί καλύτερα το δέντρο στο φως. Εφαρμόζουμε μέτριο κλάδεμα, αφαιρώντας ξερά, ασθενικά και μη παραγωγικά μέρη, και αραιώνοντας την πυκνή βλάστηση, ανοίγοντας το εσωτερικό του δέντρου.

2. Ισορροπημένη λίπανση και άρδευση

Η διατήρηση ικανοποιητικών επιπέδων αζώτου και καλίου είναι κρίσιμη για την καλή ανάπτυξη του δέντρου. Το κάλιο, ειδικότερα, παίζει ρόλο στην ανθοφορία και φαίνεται να επηρεάζει τη σύνθεση φαινολικών ουσιών που εμπλέκονται στη ρύθμιση της διαφοροποίησης των οφθαλμών.

Η επάρκεια σε νερό κατά τους θερμούς μήνες προστατεύει το δέντρο από στρες και βοηθά στη διατήρηση υγιούς βλαστικής ανάπτυξης.

3. Αραίωμα καρπών

Η μερική απομάκρυνση καρπών σε χρονιά μεγάλης παραγωγής μπορεί να αποτρέψει την εξάντληση του δέντρου. Αν και δύσκολα εφαρμόζεται σε μεγάλη κλίμακα, μπορεί να βοηθήσει στην εξισορρόπηση των ετών.

4. Επιλογή ποικιλιών

Ποικιλίες όπως η Κορωνέικη παρουσιάζουν μικρότερη ευαισθησία στην παρενιαυτοφορία. Η επιλογή ποικιλίας μπορεί να είναι κρίσιμος παράγοντας για σταθερότερη απόδοση.

Συμπέρασμα

Η παρενιαυτοφορία είναι ένα φυσικό και σύνθετο φαινόμενο, αποτέλεσμα της προσπάθειας του δέντρου να ισορροπήσει τις απαιτήσεις του. Παρότι δεν μπορούμε να την εξαλείψουμε πλήρως, με κατάλληλη διαχείριση της καλλιέργειας — κυρίως μέσω στοχευμένου κλαδέματος και σωστής θρέψης — μπορούμε να μειώσουμε την έντασή της και να εξασφαλίσουμε μια πιο σταθερή παραγωγή στο χρόνο.

Πηγή: Ποντίκης, Κ.Α. (2020). Ειδική Δενδροκομία Ελαιοκομία, τόμος τρίτος. Εκδόσεις Σταμούλη Α.Ε., Αθήνα.

Δείτε επίσης στο olivenews.gr Τα πάντα για το κλάδεμα της ελιάς

Σχετικά άρθρα:

Με την συμμετοχή τρακτέρ τα μαζικά συλλαλητήρια για τα Τέμπη σε Θεσσαλονίκη και Λάρισα Αγροτικές Ειδήσεις: Ελαιόλαδο: Έρχεται μείωση των τιμών; «Επανάσταση» στο χώρο της μπύρας φέρνει καινοτόμο σύστημα διανομής της Budweiser – Beer & Brunch Αγροτικές Ειδήσεις: FAO: Μέτρια αύξηση της παγκόσμιας παραγωγής σιταριού το 2025