Ο ρόλος της κτηνοτροφίας στην πρόληψη των πυρκαγιών
Αυτό το καλοκαίρι, σε δύο μόνο ευρωπαϊκές χώρες, την Ισπανία και την Πορτογαλία, πάνω από 350.000 εκτάρια γης τυλίχθηκαν στις φλόγες, μια έκταση ισοδύναμη με το μέγεθος του νησιού της Μαγιόρκα.
Σύμφωνα με την European Livestock Voice οι συνέπειες δεν μετρώνται μόνο με βάση τα εκτάρια που καίγονται: ολόκληρες κοινότητες έχουν πληγεί, οικοσυστήματα έχουν καταστραφεί, κόστος ήδη ξεπερνά τα 600 εκατομμύρια ευρώ και τεράστιες ποσότητες άνθρακα: 39,4 Mt CO₂ εκπέμπονται από την αρχή του έτους.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι ένα μόνο αυτοκίνητο εκπέμπει περίπου 4 τόνους CO₂ ετησίως, αυτό ισοδυναμεί με τις εκπομπές σχεδόν 10 εκατομμυρίων αυτοκινήτων, περίπου συγκρίσιμες με τις συνολικές ετήσιες εκπομπές αυτοκινήτων μιας ολόκληρης χώρας όπως η Ολλανδία.
Μια καταστροφή που επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο με αυξανόμενη συχνότητα και ένταση, όπως αναφέρει το Κοινό Κέντρο Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, λόγω της κλιματικής αλλαγής, της εγκατάλειψης των γεωργικών εκτάσεων και της συσσώρευσης ξηρής βλάστησης. Αντιμέτωποι με τέτοια σενάρια, το ερώτημα δεν είναι πλέον γιατί συμβαίνουν οι πυρκαγιές, αλλά και πώς μπορούμε να τις αποτρέψουμε αποτελεσματικά. Και εδώ παίζει ρόλο ένας παράγοντας που συχνά παραβλέπεται: ο ρόλος των ζώων.
Η κτηνοτροφία μπορεί να αποτελέσει μια βιώσιμη μέθοδο πρόληψης των δασικών πυρκαγιών
Η πρόληψη των δασικών πυρκαγιών απαιτεί ολοκληρωμένες στρατηγικές που περιλαμβάνουν την ενεργό διαχείριση των δασών, την επιτήρηση, τις τεχνολογίες παρακολούθησης και τις πολιτικές πολιτικής προστασίας. Αλλά το να αγνοήσουμε τις δυνατότητες των ζώων (φάρμας) θα ήταν λάθος.
Σήμερα, η επιστήμη είναι ξεκάθαρη: η κτηνοτροφία, εάν διαχειρίζεται σωστά, μπορεί να γίνει πολύτιμος σύμμαχος στην καταπολέμηση των πυρκαγιών. Οι αγελάδες, τα πρόβατα, οι κατσίκες και τα άλογα όχι μόνο μετατρέπουν το γρασίδι και τους θάμνους σε πηγή τροφής, αλλά ταυτόχρονα συμβάλλουν στη μείωση αυτού που οι ερευνητές αποκαλούν «φορτίο καυσίμου», την εύφλεκτη βιομάζα που τροφοδοτεί τις φλόγες. Σε πολλές περιοχές της Ευρώπης, ιδίως όπου η γεωργία έχει εγκαταλειφθεί, η κτηνοτροφία μπορεί να αποτελέσει μια βιώσιμη, οικονομικά αποδοτική και πολυλειτουργική μέθοδο για τον μετριασμό των κινδύνων.
Όπως εξήγησε ο Ισπανός κτηνίατρος Χουάν Πασκουάλ, συγγραφέας του βιβλίου «Reasons to Be Omnivore (for Your and Planet Health)»: «Η εκτεταμένη κτηνοτροφία μειώνει την εύφλεκτη βιομάζα. Τα ζώα βόσκουν σε χόρτα και θάμνους, το ίδιο το υλικό που τροφοδοτεί τις πυρκαγιές. Μελέτες δείχνουν ότι όπου υπάρχουν κοπάδια, οι πυρκαγιές είναι λιγότερο συχνές και λιγότερο έντονες». Η χρήση φυτοφάγων, οικόσιτων ή άγριων, μπορεί να αποτελέσει μια αποτελεσματική στρατηγική για τη μείωση του κινδύνου και της έντασης των πυρκαγιών, ειδικά σε περιοχές που έχουν εγκαταλειφθεί από τη γεωργία. Όταν η γεωργική γη δεν καλλιεργείται πλέον, οι θάμνοι και τα δέντρα τείνουν να αναπτύσσονται ανεξέλεγκτα, αυξάνοντας έτσι την ποσότητα εύφλεκτης βιομάζας που καθιστά το τοπίο πιο ευάλωτο στις πυρκαγιές. Τα φυτοφάγα ζώα, τρέφονται με γρασίδι, θάμνους και κλαδιά, συμβάλλουν φυσικά στη μείωση αυτής της συσσώρευσης. Έχει αποδειχθεί ότι τα μικτά φυτοφάγα ζώα, αυτά που συνδυάζουν βόσκηση και περιήγηση, είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά, όπως και η ενσωμάτωση ειδών με διαφορετικές διατροφικές συνήθειες.
Προώθηση της κτηνοτροφίας σε εγκαταλελειμμένες περιοχές, προληπτικό μέτρο κατά των δασικών πυρκαγιών
Η προώθηση της κτηνοτροφίας σε εγκαταλελειμμένες περιοχές δεν είναι μόνο ένα προληπτικό μέτρο κατά των πυρκαγιών αλλά και μια οικονομικά βιώσιμη λύση που μπορεί να προσφέρει πρόσθετες υπηρεσίες οικοσυστήματος και να ενισχύσει την αξία της γης. Για το λόγο αυτό, οι πολιτικές για τη γεωργία, τη δασοκομία και τη διαχείριση των πυρκαγιών θα μπορούσαν να ενθαρρύνουν πιο έντονα τη χρήση των ζώων ως εργαλείο πρόληψης. Η διατήρηση ή η επανεισαγωγή βοσκοτόπων, είτε με οικόσιτα είτε με άγρια ζώα, είναι μια πολλά υποσχόμενη στρατηγική για την προστασία των αγροτικών περιοχών που είναι περισσότερο εκτεθειμένες στον κίνδυνο πυρκαγιάς.
«Η ιστορία το επιβεβαιώνει», λέει ο Χουάν Πασκουάλ στην πρόσφατη ανάρτησή του στο LinkedIn – «Η εξαφάνιση των μεγάλων φυτοφάγων κατά τη διάρκεια του Τεταρτογενούς οδήγησε σε δραματική αύξηση των πυρκαγιών, όπως φαίνεται σε έρευνα από πολλά πανεπιστήμια των ΗΠΑ». Κανονικά, κατά τη μελέτη των αιτιών και της δυναμικής των δασικών πυρκαγιών, η εστίαση δίνεται κυρίως στην επίδραση του κλίματος, ενώ οι επιπτώσεις της βόσκησης παραμένουν λιγότερο διερευνημένες. Για να διερευνήσουν αυτήν την πτυχή, οι ερευνητές θεώρησαν τις εξαφανίσεις της φυτοφάγου μεγαπανίδας ως ένα είδος «φυσικού πειράματος», χρήσιμο για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο η παρουσία ή η απουσία φυτοφάγων επηρέασε τη συχνότητα των πυρκαγιών. Μέσω της ανάλυσης των απολιθωμένων κοιτασμάτων άνθρακα, που χρησιμοποιήθηκαν ως δείκτες προηγούμενων πυρκαγιών, διαπιστώθηκε ότι μετά από αυτές τις εξαφανίσεις, η συχνότητα και η ένταση των πυρκαγιών στα λιβάδια αυξήθηκαν σημαντικά. Η άνοδος ήταν ιδιαίτερα έντονη στις ηπείρους που έχασαν τον μεγαλύτερο αριθμό μεγάλων βοσκών, ενώ η εξαφάνιση των περιηγητών, ζώων που τρέφονται κυρίως με θάμνους και κλαδιά, δεν είχε το ίδιο αποτέλεσμα. Έτσι, οι μεγάλοι βοσκοί έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση των καθεστώτων πυρκαγιάς και αυτές οι επιπτώσεις πρέπει να ληφθούν υπόψη τόσο κατά την ανακατασκευή της ιστορίας του πλανήτη όσο και κατά την προσπάθεια πρόβλεψης της μελλοντικής δυναμικής των παγκόσμιων πυρκαγιών.
Τα ζώα εκτροφής αντιπροσωπεύουν έναν οικολογικό πόρο
Τα ζώα εκτροφής, επομένως, αντιπροσωπεύουν έναν οικολογικό πόρο, χαμηλού κόστους και ικανό να δημιουργήσει αξία. «Αυτό που με την πρώτη ματιά μοιάζει με «ξερό γρασίδι» γίνεται στην πραγματικότητα πρωτεΐνη υψηλής ποιότητας, με τη μορφή κρέατος και γάλακτος, ενώ ταυτόχρονα διατηρεί την αγροτική απασχόληση και τα πολιτιστικά τοπία που καθορίζουν μεγάλο μέρος της υπαίθρου μας», εξηγεί ο Χουάν Πασκουάλ – «Αλλά υπάρχει ένα όλο και πιο εμφανές πρόβλημα: ο αγροτικός πληθυσμός συρρικνώνεται και γερνάει. Η ύπαιθρος αδειάζει και χωρίς αγρότες και κτηνοτρόφους, η βλάστηση συσσωρεύεται μέχρι να μετατραπεί σε καύσιμο έτοιμο να ανάψει καταστροφικές πυρκαγιές.
Τι μπορούμε να κάνουμε; Πρώτα απ’ όλα, στηρίξτε αυτούς που παραμένουν. Οι αγρότες φροντίζουν τα ζώα καθημερινά, διαχειρίζονται τη γη με υπευθυνότητα και μας παρέχουν τροφή. Αλλά αυτό δεν αρκεί: πρέπει επίσης να εκτιμήσουμε τα προϊόντα τους, διότι χωρίς κατανάλωση δεν υπάρχει μέλλον για τα πρόβατα, τις κατσίκες και τα βοοειδή. Εάν η ζήτηση για κρέας και γάλα μειωθεί δραστικά, θα εξαφανιστούν και τα ζώα και μαζί τους η βόσκηση που βοηθά στον έλεγχο της βλάστησης και στην προστασία των τοπίων μας».
Η σημασία των καλών πολιτικών
Ένα άλλο κρίσιμο σημείο αφορά τις πολιτικές. Η ΚAΠ παρέχει ήδη χρηματοδοτική στήριξη, αλλά στο μέλλον ενδέχεται να χρειαστεί να αναγνωριστούν και να αμείβονται οι οικοσυστημικές υπηρεσίες που παρέχουν η γεωργία και η κτηνοτροφία, όπως η παγίδευση του άνθρακα και η πρόληψη των δασικών πυρκαγιών. «Ορισμένες πόλεις, όπως η Βαρκελώνη, έχουν αρχίσει να πειραματίζονται με τη χρήση κατσικιών για τον καθαρισμό των περιαστικών δασών», – σημειώνει ο Πασκουάλ – «Ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά ανεπαρκές εάν, ταυτόχρονα, υιοθετηθούν πολιτικές που στιγματίζουν, για παράδειγμα, την κατανάλωση κόκκινου κρέατος στα σχολεία. Δεν μπορούμε να ζητάμε περισσότερα ζώα για περιβαλλοντικούς λόγους ενώ ταυτόχρονα αποθαρρύνουμε την κατανάλωση των προϊόντων που παρέχουν».
Τελικά, αυτό που η έρευνα επιβεβαιώνει σήμερα ήταν πολύ γνωστό στους βοσκούς του παρελθόντος: ένα λιβάδι ή δάσος που βόσκουν ζώα δεν συσσωρεύει ζιζάνια και χαμόκλαδα και επομένως είναι πολύ λιγότερο πιθανό να καεί. Κοιτάζοντας μπροστά στην πρόληψη των πυρκαγιών, ίσως χρειαστεί να αξιοποιήσουμε για άλλη μια φορά αυτή την αρχαία συμμαχία μεταξύ ανθρώπων, φύσης και ζώων.
Οι απόψεις που εκφράζονται στα σχόλια των άρθρων δεν απηχούν κατ’ ανάγκη τις απόψεις της ιστοσελίδας μας, το οποίο ως εκ τούτου δεν φέρει καμία ευθύνη. Για τα άρθρα που αναδημοσιεύονται εδώ με πηγή, ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρουμε καθώς απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των συντακτών τους και δεν δεσμεύουν καθ’ οιονδήποτε τρόπο την ιστοσελίδα.
