Απόψεις: Τι σημαίνει σήμερα να είσαι αγρότης στην Ελλάδα του 2025;

Η αγροτική ζωή υπήρξε πάντα άρρηκτα δεμένη με την έννοια της συνέχειας, κάποτε, ο αγρότης οριζόταν από τη σχέση του με τη γη σήμερα, από τη σχέση του με το σύστημα που τον ελέγχει. Εκεί όπου η εμπειρία, η παρατήρηση και ο μόχθος αρκούσαν για να θεμελιώσουν μια ταυτότητα, πλέον απαιτούνται κωδικοί, δηλώσεις και αποδείξεις συμμόρφωσης. Κάτω από την επιφάνεια των ευρωπαϊκών κανονισμών και των διοικητικών πλαισίων, αναδύεται μια πιο βαθιά ανησυχία: η αίσθηση ότι ο άνθρωπος της γης χάνει σταδιακά το αυτεξούσιό του. Και όμως, πίσω από τους αριθμούς και τα μητρώα, η γη εξακολουθεί να μιλά αρκεί να υπάρχει κάποιος που να την ακούει.

Τελικά δεν είναι πια ο άνθρωπος που απλώς καλλιεργεί τη γη ή φροντίζει τα ζώα του είναι εκείνος που οφείλει να διαχειρίζεται πλατφόρμες δηλώσεων, να συμμορφώνεται με ευρωπαϊκές οδηγίες, να μετρά τα ίχνη άνθρακα και να συλλέγει αποδείξεις συμμόρφωσης για να αποδείξει κάτι που άλλοτε ήταν αυτονόητο: ότι είναι παραγωγός.

Η έννοια του «αγρότη» έχει μετατοπιστεί. Την τελευταία δεκαετία, οι ευρωπαϊκές πολιτικές, μέσα από τα πλαίσια της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής (ΚΓΠ) και της Πράσινης Συμφωνίας, έχουν επιχειρήσει να αναμορφώσουν την αγροτική παραγωγή γύρω από τις αρχές της «βιωσιμότητας» και της «ανθεκτικότητας». Όμως πίσω από τη γλώσσα των κανονισμών, η πραγματικότητα παραμένει ανησυχητικά απλή: η ύπαιθρος νιώθει αόρατη.

Οι ορισμοί του επαγγέλματος έχουν γίνει αντικείμενο διοικητικής λογιστικής. Τα μητρώα αγροτών και αγροτικών Εκμεταλλεύσεων, το ΟΣΔΕ, τα δικαιώματα ενίσχυσης, λειτουργούν ως φίλτρα που καθορίζουν ποιος ανήκει στο επάγγελμα και ποιος όχι. Η αγροτική ταυτότητα δεν απορρέει πια από τη γη, αλλά από την έγκριση ενός συστήματος. Ο αγρότης, που άλλοτε ήταν αυθύπαρκτο κοινωνικό υποκείμενο, έχει γίνει «διοικητικό προφίλ».

Η κατάσταση αυτή δεν είναι αποκλειστικά ελληνική. Στην έκθεση του Κοινού Κέντρου Ερευνών (JRC) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, επισημαίνεται ότι η νέα γενιά αγροτών αισθάνεται αποκομμένη από το θεσμικό πλαίσιο. Η ΚΓΠ 2023–2027 εισήγαγε τον όρο «νέος γεωργός» με οικονομικά κίνητρα για ανανέωση του πληθυσμού, όμως στην πράξη, οι γραφειοκρατικές διαδικασίες και η αστάθεια των τιμών αποθαρρύνουν την είσοδο νέων ανθρώπων στον κλάδο.

Η αγορά καθορίζει ποιος επιβιώνει και ποιος εγκαταλείπει. Οι τιμές παραγωγού, ιδιαίτερα στο ελαιόλαδο και στο γάλα, ταλαντεύονται ανάμεσα σε παγκόσμιες κρίσεις και εσωτερικές στρεβλώσεις. Οι συνεταιρισμοί, που κάποτε λειτουργούσαν ως κοινωνικοί θεσμοί συνοχής, έχουν περιοριστεί σε διοικητικούς ρόλους, συχνά εγκλωβισμένοι σε μια λογική επιδοτήσεων παρά στρατηγικής. Παράλληλα, το κράτος λειτουργεί ως ενδιάμεσος διαχειριστής, όχι ως πολιτικός εγγυητής της αγροτικής αξιοπρέπειας. Οι ελεγκτικοί μηχανισμοί  από τον ΟΠΕΚΕΠΕ μέχρι το ΕΛΓΑ συγκεντρώνουν περισσότερες πληροφορίες από ποτέ, αλλά σπανίως εμπιστοσύνη. Οι καθυστερήσεις στις πληρωμές, οι αντιφατικές εγκύκλιοι και η εξάρτηση των παραγωγών από «οδηγίες χρήσης» δημιουργούν ένα κλίμα διοικητικής κόπωσης που φθείρει τη σχέση του αγρότη με το κράτος.

Και όμως, μέσα σε αυτό το διοικητικό λαβύρινθο, η αγροτική ταυτότητα επιμένει. Δεν ανήκει στα μητρώα, αλλά στις κοινότητες της μνήμης  σε εκείνους που συνεχίζουν να καλλιεργούν όχι μόνο χωράφια, αλλά και έναν τρόπο ζωής. Η «αναγέννηση της υπαίθρου», όρος που συχνά χρησιμοποιείται στα ευρωπαϊκά έγγραφα, δεν μπορεί να επιτευχθεί με επιδοτήσεις και δράσεις, αλλά με την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης ανάμεσα στους ανθρώπους της γης και στους θεσμούς που υποτίθεται ότι τους υπηρετούν.

Ίσως, τελικά, η κρίση της γεωργίας να μην είναι κρίση της γης, αλλά κρίση του τρόπου που την σκεφτόμαστε. Η γη γνωρίζει τον κύκλο της· εμείς είμαστε εκείνοι που ξεχάσαμε τον δικό μας. Όσο ο αγρότης παλεύει να αποδείξει την ύπαρξή του μέσα σε αριθμούς και αιτήσεις, τόσο απομακρυνόμαστε από την απλή, αρχαία αλήθεια του: πως η καλλιέργεια δεν είναι πράξη παραγωγής, αλλά πράξη αυτογνωσίας. Και ίσως εκεί να αρχίζει η πραγματική αναγέννηση  όχι στα χωράφια, αλλά στη συνείδηση.

του Α.Κωστούλα  

Ακολουθήστε το Agrocapital.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι τις ειδήσεις

Σχετικά άρθρα:

Το Κτήμα Γεροβασιλείου στηρίζει την εγκατάσταση έργου αφιερωμένου στον Ερνέστο Εμπράρ – Winetrails Στον αέρα η προδημοσίευση για την άγρια ορνιθοπανίδα, εντός του έτους οι αιτήσεις Απρόσμενη πίεση ακόμα και στα 20 λεπτά δέχεται στην Ελλάδα το σκληρό σιτάρι Στις 7 πιο υποσχόμενες οινοπαραγωγικές περιοχές του κόσμου η Κρήτη – Winetrails