Αγροτικές Ειδήσεις: Νανοπλαστικά απειλούν τη μυδοκαλλιέργεια της Ευρώπης

Μια μελέτη έδειξε ότι έως και 27 εκατομμύρια τόνοι νανοπλαστικών ρύπων μολύνουν τον Βόρειο Ατλαντικό, με τις υψηλότερες συγκεντρώσεις να εντοπίζονται στο κέντρο των περιοχών εκτροφής μυδιών της ΕΕ.

Φάρμες μυδιών από τη Γαλικία έως τη Νορμανδία βρίσκονται αντιμέτωπες με κατάρρευση των αποθεμάτων τους, καθώς η κλιματική αλλαγή, η ρύπανση και οι τοξίνες από εισβολικά είδη συνδυάζονται σε ένα τοξικό «κοκτέιλ» που απειλεί όχι μόνο μια βιομηχανία δισεκατομμυρίων ευρώ, αλλά και έναν θεμέλιο λίθο του βιώσιμου διατροφικού μέλλοντος της Ευρώπης.

Ένα ανεμοδαρμένο απόγευμα στη Νορμανδία, περπατούσα στην παραλία της Ομάχα με τη γιαγιά μου, η οποία είχε ζήσει την Απόβαση της Νορμανδίας λίγα μόλις βήματα πιο πέρα, μαζεύοντας κοχύλια στην ακτή.

Τα μύδια και τα στρείδια – άλλοτε το φθηνό, μη δελτιοποιημένο τρόφιμο μιας Ευρώπης ρημαγμένης από τον πόλεμο – είναι πλέον περιζήτητες λιχουδιές που βρίσκονται αντιμέτωπες με σοβαρές περιβαλλοντικές προκλήσεις.

Για όσους πουλούν κοχύλια (και το βρώσιμο περιεχόμενό τους) στην ακτή, κάθε καλάθι οστρακοειδών που προορίζεται για τα ευρωπαϊκά τραπέζια κουβαλά έναν κρυφό κίνδυνο. Τα νερά που κάποτε υμνούνταν για την καθαρότητά τους, είναι πλέον διαποτισμένα με αόρατα θραύσματα πλαστικού που οι επιστήμονες αποκαλούν νανοπλαστικά.

Από την παλίρροια στο τραπέζι

Εκατοντάδες αντιπρόσωποι συναντήθηκαν την περασμένη εβδομάδα στη Γενεύη για να μειώσουν (ή τουλάχιστον να επιβραδύνουν) την παραγωγή πλαστικού, η οποία αναμένεται να τριπλασιαστεί έως το 2060. Οι συνομιλίες κατέρρευσαν, καθώς τα κράτη δεν συμφώνησαν στα μέτρα.

Αλλά ενώ οι διπλωμάτες του ΟΗΕ χάνονταν στις λεπτομέρειες, τα μύδια θα είχαν σίγουρα κάτι να προσθέσουν στη διαμαρτυρία. Μια μελέτη του 2025 στο Nature διαπίστωσε ότι ο Βόρειος Ατλαντικός είναι κορεσμένος με σωματίδια πλαστικού, ισοδύναμα με περίπου 27 εκατομμύρια τόνους που κυκλοφορούν στο μικτό στρώμα του ωκεανού.

Οι συγγραφείς κατέληξαν ότι τα νανοπλαστικά αποτελούν κυρίαρχο μέρος της θαλάσσιας ρύπανσης από πλαστικά, ανταγωνιζόμενα ή και ξεπερνώντας τις προηγούμενες εκτιμήσεις για τα μικροπλαστικά.

Παλαιότερες μελέτες είχαν εκτιμήσει ότι 11 – 21 εκατομμύρια τόνοι μικροπλαστικών υπάρχουν στα ανώτερα στρώματα του Ατλαντικού, ενώ περίπου ένα εκατομμύριο τόνοι θεωρείται ότι επιπλέουν στην επιφάνεια των παγκόσμιων ωκεανών.

Τα νανοπλαστικά, αν και μικρότερα από ένα μικρόνιο (σε σύγκριση με 1 μικρόνιο έως 5 χιλιοστά για τα μικροπλαστικά), φαίνεται να είναι πολύ πιο διαδεδομένα.

Ανησυχητικό για τους Ευρωπαίους καταναλωτές είναι ότι τα υψηλότερα επίπεδα ανιχνεύθηκαν στην υφαλοκρηπίδα, εκεί όπου πραγματοποιείται το μεγαλύτερο μέρος της μυδοκαλλιέργειας της ΕΕ.

Η δύναμη του μυδιού

Τα μύδια αποτελούν τη «σιωπηλή δύναμη» της ευρωπαϊκής υδατοκαλλιέργειας. Δεν χρειάζονται τροφή ή αντιβιοτικά, καθαρίζουν το θαλασσινό νερό καθώς μεγαλώνουν και προσφέρουν πρωτεΐνη χαμηλών εκπομπών άνθρακα – «την απλή τροφή που πολεμά την κλιματική αλλαγή», όπως τα είχε χαρακτηρίσει το BBC.

Για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής της ΕΕ, τα μύδια ενσαρκώνουν την υπόσχεση των «γαλάζιων τροφών», μιας βιώσιμης εναλλακτικής πηγής πρωτεΐνης.

Ωστόσο, η ίδια η βιολογία τους τα καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτα. Κάθε μύδι φιλτράρει δεκάδες λίτρα νερού ημερησίως, απορροφώντας ό,τι κουβαλά ο ωκεανός – συμπεριλαμβανομένων των νανοπλαστικών. Τα μικροσκοπικά αυτά σωματίδια μπορούν να διαπεράσουν πιο εύκολα τις βιολογικές μεμβράνες σε σύγκριση με τα μικροπλαστικά.

Σε αντίθεση με τα φιλέτα ψαριού, που καθαρίζονται πριν φτάσουν στο πιάτο, τα μύδια καταναλώνονται ολόκληρα. Πράγμα που σημαίνει ότι ό,τι απορροφούν, το καταναλώνουμε κι εμείς.

Επιπλέον, εργαστηριακά πειράματα έχουν δείξει ότι, καθώς οι ωκεανοί απορροφούν περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα και οξινίζονται, το ηλεκτρικό φορτίο στην επιφάνεια των νανοπλαστικών αλλάζει. Αυτό τα καθιστά πιο κολλώδη στα κύτταρα και ενισχύει το οξειδωτικό στρες.

Όπως προειδοποίησε ενημερωτικό σημείωμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το 2023, οι συνδυαστικές πιέσεις της οξίνισης των ωκεανών και των πλαστικών δημιουργούν «δυνητικά συνεργιστικά αποτελέσματα» που αυξάνουν την τοξικότητα και τη βλάβη στα οικοσυστήματα.

Το «κοκτέιλ εφέ»

Η ρύπανση από πλαστικά δεν είναι η μόνη απειλή για τα θαλάσσια μαλάκια.

«Επιβλαβείς ανθίσεις φυκιών», σε συνδυασμό με «έλλειψη γόνου, κακοκαιρία, θηρευτές, ασθένειες και παράσιτα», έχουν επίσης συμβάλει στη μείωση της παραγωγής μυδιών – τόσο σε ποσότητα όσο και σε ποιότητα, σύμφωνα με μελέτη του 2021 από το Κοινό Κέντρο Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Η Σουηδία προσφέρει ένα ιστορικό παράδειγμα: μια κάποτε πολλά υποσχόμενη βιομηχανία μυδοκαλλιέργειας κατέρρευσε τη δεκαετία του 1980, όταν τοξικές ανθίσεις φυκιών προκάλεσαν δηλητηρίαση από διάρροια οστρακοειδών, εξαλείφοντας την εμπιστοσύνη των επενδυτών.

Τα μύδια εκτίθενται σε ένα «κοκτέιλ εφέ» πολλαπλών παραγόντων στρες, εξηγεί η Ευρωπαϊκή Ένωση Παραγωγών Μυδιών (EMPA), η οποία επισημαίνει και το ζήτημα της αύξησης της θερμοκρασίας των υδάτων.

Ως αποτέλεσμα, οι μυδοκαλλιεργητές αναπτύσσουν όλο και περισσότερο υπεράκτιες εγκαταστάσεις «για να μειώσουν την έκθεση στη ρύπανση που προέρχεται από την ξηρά», όπως ανέφερε η EMPA στο Euractiv. Αυτό βοηθά επίσης στον περιορισμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, όπως η οξίνιση των ωκεανών.

Μια μεγαλύτερη απειλή

Αντιπροσωπεύοντας πάνω από το ένα τρίτο της ευρωπαϊκής υδατοκαλλιέργειας, ο κλάδος της μυδοκαλλιέργειας αντιμετωπίζει προκλήσεις που επηρεάζουν ολόκληρη τη βιομηχανία.

Στην πρώτη γραμμή βρίσκεται η Γαλικία της Ισπανίας, ο κύριος παραγωγός οστρακοειδών της Ευρώπης και η δεύτερη μεγαλύτερη παραγωγός μυδιών παγκοσμίως μετά την Κίνα. Νωρίτερα φέτος, ο Guardian ανέφερε μια «καταστροφική» κατάρρευση στους αριθμούς των μυδιών, με την ισπανική περιοχή να βλέπει μείωση των αποθεμάτων έως και 90% μέσα σε λίγα μόλις χρόνια.

Βρισκόμενη ανάμεσα στην Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) και την Κοινή Αλιευτική Πολιτική (ΚΑΠολ), τον περασμένο Νοέμβριο η βιομηχανία οστρακοειδών κάλεσε τις Βρυξέλλες να εφαρμόσουν μια ειδική πολιτική υδατοκαλλιέργειας για να αντιμετωπίσουν τις αυξανόμενες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

Ο Επίτροπος Αλιείας, Κώστας Καδής, έχει από τότε δεσμευθεί να καταστήσει την υδατοκαλλιέργεια νομοθετική προτεραιότητα.

Ωστόσο, το νέο δημοσιονομικό σχέδιο της Επιτροπής, το οποίο προτείνει τη συγχώνευση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Θάλασσας, Αλιείας και Υδατοκαλλιέργειας (EMFAF) σε ένα ενιαίο «μεγα-ταμείο» μαζί με τα ταμεία συνοχής και αγροτικής ανάπτυξης, υπό τη διαχείριση των εθνικών κυβερνήσεων, έχει προκαλέσει ανησυχίες ότι η ισχυρή στήριξη της υδατοκαλλιέργειας σε επίπεδο ΕΕ μπορεί να παραμείνει μακρινό ενδεχόμενο.

Ακολουθήστε το Agrocapital.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι τις ειδήσεις

Σχετικά άρθρα:

Θρασύτατη διάρρηξη στον Ιερό Ναό Παναγούδας-Γοργοϋπήκοου στο κέντρο της Θεσσαλονίκης Μάρκος Σεφερλής: Ήμασταν 45 χρόνια φίλοι, δεν μπορούσα να διανοηθώ ότι θα καταχραστεί τόσα χρήματα από μένα Τσουκαλάς: «Η κάθαρση θα έρθει μόνο με πολιτική αλλαγή» Νομοθετική ρύθμιση λύνει το πρόβλημα δόμησης για οικισμούς με λιγότερους από 2.000 κατοίκους