Xylella fastidiosa: Μια αόρατη απειλή για τους ελαιώνες και οι λύσεις της συνύπαρξης
Η υποβάθμιση του αγροτικού περιβάλλοντος αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της εποχής μας.
Όπως ανέλυσε στο άρθρο του ο κ. Χρήστος Ξυλογιάννης, Δενδροκόμος και Καθηγητής του Πανεπιστημίου Basilicata της Ιταλίας και μέλος της 4Ε, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Ελιά & Ελαιόλαδο, Τεύχος 89, το 2019 σε περιβαλλοντικό επίπεδο, η ρύπανση του αγροοικοσυστήματος με νιτρικά, φυτοφάρμακα και βαρέα μέταλλα έχει διαταράξει την ισορροπία του, καθιστώντας τις καλλιέργειες ευάλωτες σε αβιοτικό στρές, όπως είναι η ξηρασία ή η υποβάθμιση του εδάφους και βιοτικό στρες, όπως οι επιθέσεις από παθογόνους οργανισμούς. Ένα από τα πλέον επικίνδυνα βακτήρια που έχουν εμφανιστεί τις τελευταίες δεκαετίες είναι η Xylella fastidiosa, το οποίο έχει προκαλέσει ανυπολόγιστες ζημιές σε ελαιώνες, κυρίως στην Ιταλία.
Τι είναι η Xylella fastidiosa και γιατί είναι τόσο επικίνδυνη;
Η Xylella fastidiosa είναι ένα βακτήριο που προσβάλλει το αγγειακό σύστημα των φυτών, εμποδίζοντας τη μεταφορά νερού και θρεπτικών στοιχείων, οδηγώντας τελικά στην ξήρανση των δέντρων. Μεταδίδεται μέσω εντόμων-φορέων, όπως η Philaenus spumarius, και εξαπλώνεται ταχύτατα, ειδικά σε καλλιέργειες με υποβαθμισμένο οικοσύστημα.
Η περίπτωση της Απουλίας στην Ιταλία αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς το βακτήριο μπορεί να καταστρέψει μεγάλες εκτάσεις καλλιεργειών. Η καταπολέμησή του είναι εξαιρετικά δύσκολη και, στις περισσότερες περιπτώσεις, η εξάλειψή του καθίσταται αδύνατη. Ωστόσο, οι επιστήμονες και οι γεωργοί αναζητούν τρόπους να περιορίσουν την εξάπλωσή του και να εξασφαλίσουν τη συνύπαρξή του με τις καλλιέργειες.
Στρατηγικές διαχείρισης και συνύπαρξης με τη Xylella fastidiosa
Δεδομένου ότι η εκρίζωση του βακτηρίου είναι αδύνατη, η διαχείρισή του επικεντρώνεται στη μείωση των επιπτώσεών του μέσω βιώσιμων αγροτικών πρακτικών.
- Διαχείριση εδάφους: Η βάση της ανθεκτικότητας
Το έδαφος αποτελεί το θεμέλιο της υγιούς καλλιέργειας και η ποιότητά του επηρεάζει άμεσα την ικανότητα των φυτών να αντέχουν τις προσβολές. Οι επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι εδάφη πλούσια σε οργανική ουσία έχουν μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στο βακτήριο.
- Εφαρμογή κομπόστ φυτικών υπολειμμάτων και κοπριάς για εμπλουτισμό του εδάφους.
- Χλωρή λίπανση για ενίσχυση των θρεπτικών στοιχείων.
- Αποφυγή εντατικής κατεργασίας του εδάφους, που διαταράσσει το μικροβιακό οικοσύστημα.
- Διατήρηση της αυτοφυούς χλωρίδας, με περιορισμένη κοπή της τους ανοιξιάτικους μήνες, όταν τα έντομα-φορείς της Xylella βρίσκονται σε νεαρή ηλικία.
- Σωστή άρδευση: Κλειδί για την ανθεκτικότητα των δέντρων
Το νερό παίζει διπλό ρόλο: διατηρεί τα φυτά υγιή παρέχοντας νερό και θρεπτικά ενώ παράλληλα ενισχύει τη δραστηριότητα των μικροοργανισμών του εδάφους που συμβάλλουν στην προστασία τους.
- Επαρκής και τακτική άρδευση για αποφυγή υδατικού στρες, το οποίο εντείνει τα συμπτώματα της fastidiosa.
- Χρήση επεξεργασμένων αστικών λυμάτων αντί για υπόγεια ύδατα, συμβάλλοντας στην εξοικονόμηση πόρων και στη λίπανση του εδάφους.
- Εφαρμογή υδρολίπανσης για ομοιόμορφη κατανομή των θρεπτικών στοιχείων.
- Κλάδεμα και φυτοπροστασία: Αναγέννηση και έλεγχος της εξάπλωσης
Το κλάδεμα αποτελεί μία από τις πιο αποτελεσματικές στρατηγικές για τη διαχείριση των προσβεβλημένων δέντρων.
- Τρεις φορές ετησίως κλάδεμα (τουλάχιστον 20-30 εκ. κάτω από τα προσβεβλημένα τμήματα).
- Ψεκασμός με χαλκούχα σκευάσματα μετά το κλάδεμα για προληπτικούς σκοπούς.
- Απομάκρυνση των κλαδιών για περιορισμό της διασποράς του βακτηρίου.
Τα δεδομένα από την Απουλία δείχνουν ότι μέσω εντατικού κλαδέματος και θρέψης, πολλά μολυσμένα ελαιόδεντρα αναπτύσσουν νέα βλάστηση και επανακτούν μέρος της παραγωγικής τους ικανότητας.
- Ενίσχυση του μικροβιώματος των φυτών
Τα ευεργετικά βακτήρια που ζουν μέσα στα φυτά μπορούν να βοηθήσουν στην άμυνά τους απέναντι στη X. fastidiosa. Ο κ. Χρήστος Ξυλογιάννης αναφέρει μάλιστα στο άρθρο του πως ορισμένα ενδοφυτικά βακτήρια στα αγγεία του ξυλώματος κάποιων φυτών αλληλοεπιδρούν με την X. fastidiosa παρεμβαίνοντας έτσι στην εξέλιξη της προσβολής της.
Συμπεράσματα: Η συνύπαρξη είναι η μοναδική Λύση
Η εξάπλωση της Xylella fastidiosa αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της σύγχρονης γεωργίας. Οι πρακτικές της εντατικής γεωργίας, η απώλεια της εδαφικής γονιμότητας και η κλιματική αλλαγή έχουν καταστήσει τα αγροτικά οικοσυστήματα πιο ευάλωτα σε παθογόνους οργανισμούς. Ωστόσο, η σωστή διαχείριση μπορεί να επιτρέψει τη συνύπαρξη με αυτό, διατηρώντας την παραγωγή. Η Ολιστική προσέγγιση με έμφαση στη βιωσιμότητα, την πολυλειτουργικότητα της γεωργίας και τη βιολογική ποικιλομορφία είναι η απάντηση στο πρόβλημα ενώ παράλληλα κρίνεται απαραίτητη η οικονομική στήριξη των παραγωγών για την εφαρμογή αυτών των πρακτικών.
Η Xylella fastidiosa δεν σημαίνει απαραίτητα το τέλος των ελαιώνων—σημαίνει την ανάγκη προσαρμογής σε νέα δεδομένα.
Ολόκληρο το άρθρο του κ. Χρήστου Ξυλογιάννη θα το βρείτε στο Τεύχος 89 του περιοδικού Ελιά & Ελαιόλαδο.
Οι απόψεις που εκφράζονται στα σχόλια των άρθρων δεν απηχούν κατ’ ανάγκη τις απόψεις της ιστοσελίδας μας, το οποίο ως εκ τούτου δεν φέρει καμία ευθύνη. Για τα άρθρα που αναδημοσιεύονται εδώ με πηγή, ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρουμε καθώς απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των συντακτών τους και δεν δεσμεύουν καθ’ οιονδήποτε τρόπο την ιστοσελίδα.
