Υπάρχει μέλλον για την αγροτική παραγωγή στη Δυτική Ελλάδα;

Ο Στρατηγικός Σχεδιασμός και οι σύγχρονες τάσεις  – Στροφή στη βιωσιμότητα – Επένδυση στην καινοτομία.

Παρά την παραγωγική δυναμική, ο αγροδιατροφικός τομέας της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδος αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις.

Στο πλαίσιο της χάραξης του μεσοπρόθεσμου προγραμματισμού και των αναγκών οργάνωσης, προγραμματισμού και αποτελεσματικής αξιοποίησης πόρων, η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας εκπόνησε τον Στρατηγικό & Επιχειρησιακό Σχεδιασμό περιόδου 2025 – 2028, όπου και καταγράφεται λεπτομερώς η υφιστάμενη κατάσταση, αλλά και οι προοπτικές για τα επόμενα χρόνια. Σύμφωνα με αυτόν, ο ψηφιακός μετασχηματισμός και η ενσωμάτωση καινοτόμων τεχνολογιών κατά μήκος της αλυσίδας αξίας, τόσο σε επίπεδο παραγωγής όσο και στη μεταποίηση τροφίμων, η γήρανση του αγροτικού πληθυσμού, η περιορισμένη εισροή νέων αγροτών, τα αρδευτικά προβλήματα, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και ο μικρός βαθμός μεταποίησης αποτελούν δομικά εμπόδια. Παράλληλα, παρατηρείται χαμηλή συγκέντρωση της παραγωγής και περιορισμένη πρόσβαση των μικρομεσαίων παραγωγών σε αγορές υψηλής αξίας.

Ωστόσο, η Περιφέρεια διαθέτει σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα, τα οποία μπορούν να κεφαλαιοποιηθούν μέσω της ενίσχυσης της συνεργασίας, της υιοθέτησης τεχνολογιών και της ανάπτυξης εξειδικευμένων αγροτικών clusters. Η στροφή προς τη βιωσιμότητα, την ποιότητα και την ταυτότητα των προϊόντων αποτελεί μονόδρομο για τον πρωτογενή μετασχηματισμό, καθώς και ευκαιρία ανάπτυξης νέων αγορών και υπηρεσιών, εντός και εκτός Ελλάδας. Σε αυτό το πλαίσιο, η Περιφέρεια σχεδιάζει τη δημιουργία Γεωργικών Σχολών, καθώς και ενός Κέντρου Βιώσιμης Γεωργίας και Επιχειρηματικότητας, που θα λειτουργεί ως κόμβος μεταφοράς τεχνογνωσίας και καινοτομίας. Παράλληλα, αξιοσημείωτα αποτελέσματα δύναται να επιτευχθούν και μέσα από την ενίσχυση της συνεργασίας με το Πανεπιστήμιο Πατρών αλλά και άλλους εξειδικευμένους φορείς, καθώς διαθέτουν ιδιαίτερα υψηλή τεχνογνωσία σε σύγχρονα ζητήματα. Αναγνωρίζοντας τις παραπάνω αδυναμίες αλλά και τις μεγάλες δυνατότητες του πρωτογενούς τομέα, η ΠΔΕ προχώρησε στη διαμόρφωση του εμβληματικού brand name «Ολυμπιακή Γη» (Olympian Land), μια πρωτοβουλία που, μεταξύ άλλων, προβάλλει τη μοναδική γαστρονομική ταυτότητα της Δυτικής Ελλάδας και εγγυάται την ποιότητα και την αυθεντικότητα των τοπικών προϊόντων στις διεθνείς αγορές με στόχο την ανάδειξη και την εξωστρέφειά τους. Η «Ολυμπιακή Γη» δεν αποτελεί απλώς σήμα προέλευσης αλλά ένα Περιφερειακό αναπτυξιακό εργαλείο, που ενθαρρύνει την ενίσχυση των πιστοποιήσεων, την προώθηση βιολογικών και εξαγώγιμων προϊόντων, καθώς και την αξιοποίηση σύγχρονων τεχνολογιών στη γεωργική παραγωγή και μεταποίηση.

Παράλληλα, η Αγροδιατροφική Σύμπραξη της Περιφέρειας (Agrifoodwest) ενισχύει έμπρακτα τον συντονισμό και την οργανωμένη εξωστρέφεια, με πλήθος δράσεων και παρεμβάσεων, υπό την αιγίδα της Περιφέρειας. Σκοπός της είναι η ανάδειξη του αγροδιατροφικού τομέα της Δυτικής Ελλάδας, η προώθηση των τοπικών ποιοτικών προϊόντων και η ενίσχυση της εξωστρέφειας των παραγωγών. Μέσω συνεργειών δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, επιδιώκει την υποστήριξη της καινοτομίας, της βιωσιμότητας και της διασύνδεσης με εγχώριες και διεθνείς αγορές. Τέλος, η Περιφέρεια επενδύει ενεργά στη διασύνδεση της αγροτικής παραγωγής με την επιχειρηματικότητα, τον τουρισμό και την καινοτομία. Η ανάπτυξη του αγροτουρισμού σε περιοχές όπως η Ορεινή Ναυπακτία και τα Καλάβρυτα, σε συνδυασμό με επενδύσεις σε μεταποιητικές υποδομές, αποτελούν ενδεικτικά βήματα προς έναν περισσότερο ανθεκτικό, διαφοροποιημένο και προστιθέμενης αξίας αγροδιατροφικό τομέα.

Συνολικά, ο τομέας της αγροδιατροφής στην ΠΔΕ εμφανίζει ισχυρές αναπτυξιακές προοπτικές, συνδυάζοντας τοπικά συγκριτικά πλεονεκτήματα, τεχνολογική καινοτομία και ένα αυξανόμενο εξαγωγικό προφίλ. Η διατήρηση της στήριξης προς τον αγροτικό πληθυσμό, η συνέχιση των επενδύσεων σε υποδομές και τεχνογνωσία, και η προώθηση της αγροτικής ταυτότητας της περιοχής είναι απαραίτητα στοιχεία για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της βιωσιμότητας του αγροδιατροφικού τομέα στο μέλλον.

Παρουσίαση σύγχρονων τάσεων

Έξυπνη Γεωργία

Στο ευρωπαϊκό και διεθνές περιβάλλον, ο αγροδιατροφικός τομέας μετασχηματίζεται δυναμικά, ενσωματώνοντας τεχνολογικές καινοτομίες, περιβαλλοντικά υπεύθυνες πρακτικές και κοινωνικά συμμετοχικά μοντέλα παραγωγής και κατανάλωσης. Η έμφαση μετατοπίζεται από την εντατική μεγέθυνση προς την έξυπνη, βιώσιμη και ανθεκτική αγροτική ανάπτυξη, με έμφαση στην ποιότητα, την ανθεκτικότητα στις κλιματικές αλλαγές και τη δίκαιη πρόσβαση στους παραγωγικούς πόρους. Σε αυτό το πλαίσιο, διαμορφώνονται βασικές τάσεις που αναδεικνύουν το μέλλον του πρωτογενούς τομέα και προσδιορίζουν τις κατευθύνσεις Περιφερειακών στρατηγικών.

Κλιματικά Ανθεκτική & Οργανική Γεωργία

Ο ψηφιακός μετασχηματισμός αποτελεί θεμελιώδη τάση στον πρωτογενή τομέα, με την ενσωμάτωση εργαλείων όπως η τεχνητή νοημοσύνη (AI), το Internet of Things (IoT), οι αισθητήρες, τα drones, τα big data και τα blockchain. Οι τεχνολογίες αυτές υποστηρίζουν την ανάπτυξη «έξυπνων φαρμών» και την ακριβή γεωργία (precision agriculture), μειώνοντας τις εισροές (νερό, λιπάσματα, φυτοφάρμακα) και ενισχύοντας την απόδοση και την περιβαλλοντική αποδοτικότητα. Η χρήση ψηφιακών εργαλείων επιταχύνεται μέσω της ΚΑΠ και εθνικών στρατηγικών αγροτικής καινοτομίας.

Η ανάγκη για κλιματική προσαρμογή και περιβαλλοντική ισορροπία ενισχύει τη μετάβαση σε πρακτικές βιώσιμης γεωργίας. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (European Green Deal) θέτει ως στόχο την κάλυψη του 25% της γεωργικής γης με βιολογικές καλλιέργειες έως το 2030, ενισχύοντας ταυτόχρονα τις πρακτικές της Κλιματικά Έξυπνης Γεωργίας (Climate Smart Agriculture). Ειδικότερα, τα συστήματα ανακύκλωσης θρεπτικών στοιχείων, η αγροδασοπονία (agroforestry) και η χρήση φυσικών εισροών αποτελούν κομβικά εργαλεία προς ένα ανθεκτικότερο παραγωγικό μοντέλο. Στο ίδιο πλαίσιο, αναδεικνύεται και η δυναμική της κυκλικής βιοοικονομίας, μέσω της αξιοποίησης γεωργικών και κτηνοτροφικών υποπροϊόντων για παραγωγή ενέργειας, λιπασμάτων ή άλλων βιοϋλικών. Η αγροτική παραγωγή επαναπροσδιορίζεται ως τμήμα μιας ευρύτερης κυκλικής αλυσίδας αξίας, εντασσόμενη στα πράσινα παραγωγικά οικοσυστήματα της στρατηγικής «Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο» (Farm to Fork )και του ευρωπαϊκού πλαισίου για τη Βιοοικονομία.

Αγροδιατροφικές Συμμαχίες

Διεθνή τάση αποτελεί η ενίσχυση των συνεταιριστικών και συμμετοχικών σχημάτων στην αγροδιατροφή. Οι αγροδιατροφικές συμπράξεις, τα clusters και οι συνεταιρισμοί νέας γενιάς συγκροτούν οικοσυστήματα με έμφαση στη διαχείριση εφοδιαστικής αλυσίδας, την πιστοποίηση, την καινοτομία και την ενίσχυση διαπραγματευτικής ισχύος μικρών παραγωγών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστηρίζει την ανάπτυξη τέτοιων μοντέλων μέσω του LEADER και των στρατηγικών CLLD.

Κοινωνική Καινοτομία

Η τάση για ενίσχυση της κοινωνικής καινοτομίας στην ύπαιθρο μεταφράζεται σε δράσεις που εμπλέκουν τους ίδιους τους αγρότες στη διαμόρφωση λύσεων, από την παρακολούθηση παρασίτων και την πειραματική καλλιέργεια ποικιλιών, έως τον σχεδιασμό συλλογικών διαχειριστικών σχημάτων. Η citizen science και τα agri-social innovation hubs αποκτούν κομβικό ρόλο στην ενδυνάμωση των τοπικών κοινοτήτων και στη δημιουργία αγροτικών λύσεων από κάτω προς τα πάνω.

Ρομποτική Γεωργία & Αυτοματοποίηση

Η πρόοδος της ρομποτικής ενισχύει την αυτοματοποίηση εργασιών στον αγροτικό τομέα, από τη φύτευση και τη συγκομιδή, έως τη ζιζανιοκτονία και την παρακολούθηση εδαφικών συνθηκών. Τα αυτόνομα οχήματα, οι γεωργικοί βραχίονες και τα συστήματα ρομποτικής διαχείρισης προσφέρουν ακρίβεια, μείωση κόστους και αντιμετώπιση της έλλειψης εργατικών χεριών. Η τάση αυτή προβλέπεται να ενταθεί ιδιαίτερα σε αγροτικές περιοχές με γηρασμένο πληθυσμό ή δυσπρόσιτο ανάγλυφο.

Υποστήριξη Μικρών Εκμεταλλεύσεων

Η διαρθρωτική ενίσχυση των μικρών και μεσαίων γεωργικών μονάδων αποτελεί προτεραιότητα ευρωπαϊκής πολιτικής. Μέσω ψηφιακών εργαλείων, κατάρτισης και εξειδικευμένων υποστηρικτικών σχημάτων (πχ. mentoring, γεωργικές συμβουλές), οι μικροί παραγωγοί αποκτούν πρόσβαση σε τεχνολογία, χρηματοδότηση και αγορές. Η νέα ΚΑΠ προβλέπει ενισχύσεις για νεοεισερχόμενους αγρότες, πράσινες επενδύσεις και διαφοροποίηση παραγωγής, με στόχο μια δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς μετάβαση.

Έρευνα, Καινοτομία & Εκπαίδευση

Η σύζευξη της αγροτικής παραγωγής με την έρευνα και την αγροτική εκπαίδευση επιταχύνεται, μέσω εθνικών και ευρωπαϊκών μηχανισμών (πχ. Horizon Europe, EIP-Agri, Digital Europe). Νέες πρακτικές μεταφέρονται μέσω αγροτικών συμβούλων, ζωντανών εργαστηρίων (living labs) και εκπαιδευτικών προγραμμάτων για αγρότες όλων των ηλικιών. Στόχος είναι η διάχυση της γνώσης, η ενίσχυση δεξιοτήτων και η βελτίωση της προσαρμοστικότητας των εκμεταλλεύσεων.

Εξελισσόμενες Πολιτικές Εδαφικής Συνοχής

Η νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική (2023–2027) διαμορφώνεται με γνώμονα την ευελιξία των κρατών-μελών, την περιβαλλοντική δέσμευση και τη στήριξη της υπαίθρου. Τα στρατηγικά σχέδια ΚΑΠ ανά χώρα ενσωματώνουν περιβαλλοντικά σχήματα (eco-schemes), 23 υποστήριξη γεωργικών γνώσεων, ενισχύσεις για περιβαλλοντικές δράσεις και πράσινες τεχνολογίες. Παράλληλα, μέσω των πολιτικών συνοχής και των Ταμείων Δίκαιης Μετάβασης, ενισχύονται οι αγροτικές περιοχές που πλήττονται από κοινωνικοοικονομικές ανισότητες ή εξαρτώνται από παραδοσιακούς, μη βιώσιμους τομείς.

Αυτές οι τάσεις συνθέτουν ένα δυναμικό περιβάλλον προκλήσεων και ευκαιριών για τον αγροδιατροφικό τομέα, τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε Περιφερειακό επίπεδο. Η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας καλείται να διαμορφώσει μια ολοκληρωμένη στρατηγική μετάβασης, ικανή να ενσωματώσει τις τεχνολογικές εξελίξεις, να υποστηρίξει τη βιωσιμότητα και την ανθεκτικότητα της παραγωγής, να ενδυναμώσει τους μικρούς παραγωγούς και να προωθήσει συνεργατικά και συμμετοχικά μοντέλα ανάπτυξης. Ο αγροδιατροφικός μετασχηματισμός μπορεί να αποτελέσει καταλύτη Περιφερειακής ανασυγκρότησης, συνδέοντας την καινοτομία με την παράδοση και την ανταγωνιστικότητα με τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Σχετικά άρθρα:

Έκρηξη σε πολυκατοικία στη Θεσσαλονίκη: Έξω από το φρεάτιο του ασανσέρ φαίνεται πως τοποθέτησαν οι δράστες τον εκρηκτικό μηχανισμό Αγροτικές Σπουδές στις Σχολές Ανώτερης Επαγγελματικής Κατάρτισης του ΕΛΓΟ – ΔΗΜΗΤΡΑ Παραιτήθηκε από βουλευτής ο Αλέξης Τσίπρας – «Δεν παραιτούμαι από την πολιτική δράση, ίσως σύντομα να ταξιδέψουμε πάλι μαζί σε πιο όμορφες θάλασσες» Η ευρωπαϊκή πολιτική για το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα