Πώς βλέπουν καταξιωμένοι τραγουδοποιοί την Τεχνητή Νοημοσύνη στην μουσική

Μιλούν για τα όρια και την ψυχή του έργου τους

Υπάρχουν στιγμές που η συζήτηση για την τεχνητή νοημοσύνη παύει να είναι θεωρητική. Δεν γίνεται σε πάνελ, ούτε πίσω από μικρόφωνα, ούτε σε παρουσιάσεις “PowerPoint”. Γίνεται όταν κάθεσαι στο ίδιο τραπέζι με ανθρώπους που έχουν γράψει τη μουσική και τους στίχους μίας ολόκληρης ζωής. Τότε δεν σε καταβάλλει απλώς ο σεβασμός, σε διαπερνά μια αίσθηση ευθύνης. Γιατί αντιλαμβάνεσαι ότι δεν μιλούν για το μέλλον ως υπόθεση εργασίας, αλλά για το παρόν τους και για το αύριο του τραγουδιού όπως το ξέρουμε.

Η τεχνητή νοημοσύνη έχει ήδη μπει στα σπίτια μας, στις δουλειές μας, στις οθόνες μας. Μπαίνει πια και στο τραγούδι καθώς γράφει στίχους, συνθέτει μελωδίες, μιμείται ύφη, μαθαίνει φωνές και συναισθήματα. Και κάπου εδώ γεννιέται ένα ερώτημα που δεν είναι τεχνολογικό αλλά βαθιά ανθρώπινο. Μπορεί ένα τραγούδι να υπάρξει χωρίς βίωμα και αν μπορεί να παραχθεί, σε ποιον ανήκει;

Αυτό το ερώτημα δεν τέθηκε αφηρημένα αλλά από ανθρώπους που έχουν πίσω τους δεκαετίες δημιουργίας. Από δημιουργούς που έχουν γράψει τραγούδια τα οποία συνόδεψαν έρωτες, απώλειες, γιορτές, μοναξιές. Και που σήμερα βλέπουν σε αρκετές περιπτώσεις τη δουλειά τους να μετατρέπεται χωρίς άδεια σε πρώτη ύλη για αλγορίθμους.

Ο Γιάννης Γλέζος μιλά με τη βεβαιότητα ανθρώπου που έχει διασχίσει σχεδόν εξήντα χρόνια ελληνικού τραγουδιού. Συνθέτης του έντεχνου, με έργα που ακούστηκαν σε δύσκολες εποχές και απέκτησαν πολιτισμικό βάρος, γνωρίζει καλά τι σημαίνει χρόνος στη δημιουργία. Οι προκλήσεις που προκύπτουν από την τεχνητή νοημοσύνη και η παντελής έλλειψη σεβασμού στα δικαιώματα ημών των δημιουργών ορισμένων από τις start-up εταιρίες δημιουργικής Τεχνητής Νοημοσύνης απαιτούν σήμερα πιο πολύ από ποτέ μεγάλη κινητοποίηση και ευρεία συναίνεση από τον πολιτιστικό και δημιουργικό κλάδο.

Ο λόγος του δεν είναι καταγγελτικός, είναι δομημένος σχεδόν νομικός. Ο νέος Ευρωπαϊκός Νόμος για την Τεχνητή Νοημοσύνη δεν έφερε κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα στο βασικό τρίπτυχο των διεκδικήσεών μας. Διαφάνεια, αδειοδότηση και αμοιβή, επισημαίνει. Και το εξηγεί χωρίς περιστροφές. Θέλουμε να ξέρουμε με ποια έργα εκπαιδεύονται τα μοντέλα. Θέλουμε άδειες από τους οργανισμούς που μας εκπροσωπούν. Θέλουμε αμοιβή για τη χρήση και για το τελικό προϊόν που ανταγωνίζεται τα έργα μας στις ίδιες αγορές, αναφέρθηκε στο ΑΠΕ ΜΠΕ.

Δίπλα του, ο Ηλίας Φιλίππου δεν μιλά με όρους νομοθεσίας αλλά ζωής. Πενήντα χρόνια στο ελληνικό τραγούδι, πάνω από πέντε χιλιάδες στίχοι, δεκάδες συνεργασίες που σημάδεψαν το λαϊκό και το παραδοσιακό ρεπερτόριο. Όλη μου η ζωή είναι αφιερωμένη στο τραγούδι από μικρό παιδί, λέει, σαν να θέλει πρώτα να τοποθετήσει τον εαυτό του μέσα στο έργο του. Δεν μπορώ να φανταστώ ότι θα έρθει μια μέρα που ένας αλγόριθμος χωρίς να με ρωτήσει, θα γράφει σαν κι εμένα, έχοντας εκπαιδευτεί και στους δικούς μου στίχους. Και το κοινό να μην μπορεί να καταλάβει τη διαφορά. Και μαϊμού και τσάμπα, χωρίς δικαιώματα. Δεν το λέει με θυμό, αλλά με εκείνο το βάρος που έχει η συνειδητοποίηση ότι η εμπειρία μιας ζωής μπορεί να αντιγραφεί χωρίς άδεια.

Ο Ηλίας Φιλίππου σταματά ιδιαίτερα στη δημόσια εκτέλεση, εκεί όπου πολλοί δημιουργοί στηρίζουν την επιβίωσή τους. Οι επιπτώσεις της μη αδειοδοτημένης χρήσης της τεχνητής νοημοσύνης θα είναι καταστροφικές για τα έσοδά μας από εστιατόρια, ξενοδοχεία, καφέ, εμπορικά κέντρα, λέει. Και φέρνει ένα παράδειγμα που δεν ανήκει στο μέλλον αλλά στο παρόν. Στο εξωτερικό, μεγάλες αλυσίδες ξενοδοχείων δεν ανανεώνουν συμβάσεις, επειδή παίζουν μουσική που έχει παραχθεί από τεχνητή νοημοσύνη και δεν έχει δικαιώματα.

Ο Φοίβος προσεγγίζει το ζήτημα από μια άλλη οπτική γωνία. Τη διαφάνεια απέναντι στον ακροατή. Κάθε μουσικό έργο που παράγεται εξολοκλήρου με τεχνητή νοημοσύνη πρέπει να φέρει ψηφιακό υδατογράφημα, επισημαίνει. Όχι μόνο για τους δημιουργούς, αλλά και για να μην παραπλανώνται οι ακροατές. Για εκείνον, η διάκριση ανθρώπινου και μηχανικού έργου δεν είναι λεπτομέρεια, είναι ζήτημα ειλικρίνειας. Και προσθέτει ένα αίτημα που επανέρχεται διαρκώς στη συζήτηση. Από κάθε έσοδο που παράγεται από πωλήσεις τραγουδιών AI πρέπει να προκύπτει ποσοστό αμοιβής για τους δημιουργούς, καθορισμένο με νόμο. Όχι ως τιμωρία της τεχνολογίας, αλλά ως αναγνώριση του υλικού πάνω στο οποίο αυτή εκπαιδεύτηκε.

Ο Θανάσης Πολυκανδριώτης, με μια διαδρομή που ξεκινά από την κιθάρα της παιδικής ηλικίας και φτάνει στο μπουζούκι που σημάδεψε τη σύγχρονη ελληνική μουσική, μιλά για την τεχνητή νοημοσύνη σαν για ένα ισχυρό εργαλείο. Σε όλα τα επαγγέλματα μπορεί να λειτουργήσει ως συνεργάτης, αναγνωρίζει. Και στη μουσική μπορεί να προσφέρει νέους ήχους, νέες τεχνικές.

Αλλά εκεί τίθεται το κρίσιμο ζήτημα, η μεγάλη πρόκληση της εποχής. Σε ποιον ανήκει ένα τραγούδι που γράφτηκε από τεχνητή νοημοσύνη; Πώς αποδίδεται το συναίσθημα; Πώς θα αποδοθεί η θαλπωρή των Χριστουγέννων όπως την προσδίδει η φωνή του Νατ Κινγκ Κόουλ ή του Φρανκ Σινάτρα, αναρωτιέται. Και φέρνει τη συζήτηση στο πιο κρίσιμο σημείο, την ψηφιακή διανομή. Διεκδικούμε διαφάνεια και ισονομία στον τρόπο που διανέμεται το ελληνικό έργο, λέει. Ζητούμε την ουσιαστική ενίσχυση της πολιτιστικής πολυμορφίας, ώστε ρεπερτόρια όπως το ρεμπέτικο και το λαϊκό τραγούδι να έχουν θέση και ορατότητα. Γιατί αυτά δεν είναι απλώς μουσικά είδη. Είναι μνήμη, ιστορία, ταυτότητα, είναι η ψυχή μας.

Μέσα σε αυτό το τοπίο ανησυχίας και διεκδίκησης, εμφανίζεται οργανικά ο ρόλος της AUTODIA. Όχι ως εταιρικό φόντο, αλλά ως θεσμικό εργαλείο των ίδιων των δημιουργών. Η Autodia (ΑΥΤΟΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ) είναι ο ελληνικός Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης που προστατεύει τα πνευματικά δικαιώματα Ελλήνων και ξένων συνθετών, στιχουργών και εκδοτών μουσικής, εκπροσωπώντας τη συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού και το σύνολο του ξένου ρεπερτορίου, με συνεργασίες με 85 ΟΣΔ διεθνώς. Κατά την παρουσίαση της νέας εταιρικής της ταυτότητας, παρουσία στελεχών και δημιουργών- μελών ΔΣ από τη Γενική Διευθύντρια Μαργαρίτα Παναγιωτοπούλου, αναδείχθηκε η πρόοδος του Οργανισμού, η άνοδος των εσόδων τα τελευταία χρόνια και η σημασία της συλλογικής διαχείρισης σε ένα ψηφιακό οικοσύστημα που αλλάζει ραγδαία. Όμως αυτό που έμεινε δεν ήταν τα νούμερα. Ήταν η αίσθηση ότι οι δημιουργοί δεν μιλούν μέσω της AUTODIA, αλλά μέσα από αυτήν.

Η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Λευκωσίας Ειρήνη Σταματούδη τοποθέτησε το ζήτημα θεσμικά. Οι πλατφόρμες γίνονται βασικοί παίκτες της αγοράς και δημιουργείται ανάγκη ανακατανομής του πλούτου, είπε. Η τεχνητή νοημοσύνη θέτει κρίσιμα ζητήματα τόσο στην εκπαίδευση των συστημάτων όσο και στο αποτέλεσμα. Το πνευματικό δικαίωμα δοκιμάζεται σε όλο του το εύρος.

Όταν σηκώνεσαι από το τραπέζι που είχες την τύχη και την χαρά να βρεθείς με αυτούς τους εμπνευσμένους δημιουργούς, δεν φεύγεις με έτοιμες απαντήσεις. Φεύγεις με την αίσθηση ότι το τραγούδι δεν κινδυνεύει από την τεχνολογία καθαυτή, αλλά από την απουσία κανόνων. Και με μια σιωπηλή συμφωνία που δεν ειπώθηκε ρητά, αλλά ήταν κοινή. Ότι όσο υπάρχει άνθρωπος πίσω από τον στίχο, το τραγούδι θα ζητά πάντα κάτι περισσότερο από έναν αλγόριθμο. Γιατί τελικά πριν από κάθε μελωδία, υπάρχει μια ζωή και αυτό, ακόμη, δεν μπορεί να το γράψει καμία μηχανή, όσο έξυπνη και εάν είναι.

Σχετικά άρθρα:

Πανελλήνιες 2025: Ανακοινώθηκαν οι βάσεις εισαγωγής στα ΑΕΙ Αγροτικές Ειδήσεις: Ισπανία: Κίνδυνος κατάρρευσης του τομέα των ζαχαρότευτλων λόγω κατακόρυφης πτώσης τιμών Χατζηδάκης: Έχουμε βάλει τα θεμέλια για να συνεχιστεί η κοινωνική πολιτική και το 2026 Το Πεκίνο επιταχύνει τον εκσυγχρονισμό των κρατικών μονάδων δασοκομίας