Πιο επείγουσα από ποτέ η αυτονομία ΕΕ σε ελαιούχους σπόρους και ψυχανθή
Τα παραπάνω αναφέρει σε άρθρο γνώμης, ο Stephan Arens, προέδρος της ομάδας εργασίας της Copa-Cogeca στον τομέα Ελαιούχων σπόρων και πρωτεϊνούχων καλλιεργειών, που φέρει τον τίτλο: «Γιατί μια στρατηγική της ΕΕ για τις πρωτεΐνες δεν ήταν ποτέ πιο επείγουσα».
Αναλυτικά το άρθρο
Ακριβώς πριν από έναν μήνα, ο Christophe Hansen, Επίτροπος για τη Γεωργία και τα Τρόφιμα, παρουσίασε το Όραμα της Επιτροπής για το Μέλλον της Γεωργίας. Μεταξύ των πολλών μέτρων που ανακοινώθηκαν, ένα ξεχώρισε ιδιαίτερα για τους ευρωπαίους παραγωγούς πρωτεϊνών: η ανανεωμένη φιλοδοξία να αναπτυχθεί ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για την αντιμετώπιση της εξάρτησης της ΕΕ από τις εισαγωγές πρωτεϊνών. Λέω «ανανεωμένη φιλοδοξία» γιατί, για όσους γνωρίζουν τη χάραξη πολιτικής των Βρυξελλών, αυτό το ζήτημα ήταν μια επαναλαμβανόμενη πρόκληση. Τόσο ο Phil Hogan όσο και ο Janusz Wojciechowski προσπάθησαν να το αντιμετωπίσουν στο παρελθόν. Ωστόσο, όπως εύστοχα το έθεσε η έκθεση Ντράγκι, «οι εξαρτήσεις γίνονται τρωτά σημεία». Εάν πρέπει να ληφθεί υπόψη αυτή η προειδοποίηση, το ζήτημα δεν μπορεί πλέον να καθυστερήσει παρά την πολυπλοκότητά του.
Η παραγωγή ελαιούχων σπόρων είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της γεωργίας της ΕΕ, καθώς κατατάσσεται ως η δεύτερη πιο ευρέως καλλιεργούμενη αροτραία καλλιέργεια μετά τα δημητριακά. Η ελαιοκράμβη και ο ηλίανθος όχι μόνο υποστηρίζουν τις βιομηχανίες τροφίμων και ζωοτροφών της ΕΕ, συμβάλλοντας έτσι στη μείωση της εξάρτησης από εισαγόμενες φυτικές πρωτεΐνες, αλλά ταυτόχρονα χρησιμεύουν ως βασικοί πόροι για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στις μεταφορές, συμβάλλοντας άμεσα στην απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές και την ενεργειακή ανεξαρτησία. Επιπλέον, οι ελαιούχοι σπόροι διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στη βιώσιμη γεωργία βελτιώνοντας τις αμειψισπορές, αποθηκεύοντας άνθρακα και παρέχοντας διάφορα είδη οικοσυστημικών υπηρεσιών. Ωστόσο, παρά τη στρατηγική της σημασία για την αυτάρκεια της ΕΕ, η προστασία του τομέα δεν φαίνεται να αποτελεί προτεραιότητα, αν κρίνουμε από το χάσμα μεταξύ λόγων και πράξεων.
Τα τελευταία χρόνια, ο τομέας των ελαιούχων σπόρων της Ευρώπης έχει πληγεί από έναν συνδυασμό προκλήσεων παραγωγής και διαταραχών στο εμπόριο. Η κλιματική αλλαγή έχει προκαλέσει ακραίες καιρικές συνθήκες, μειώνοντας τις αποδόσεις και εισάγοντας νέα παράσιτα και ασθένειες. Ταυτόχρονα, οι αγρότες της ΕΕ έχασαν σημαντικά εργαλεία για την προστασία των καλλιεργειών, αφήνοντας τους καλλιεργητές ελαιοκράμβης, για παράδειγμα, με μόλις οκτώ δραστικές ουσίες για την καταπολέμηση των παρασίτων, πέντε εκ των οποίων έχουν τον ίδιο τρόπο δράσης. Εν τω μεταξύ, οι εναλλακτικές λύσεις εξακολουθούν να είναι σπάνιες, καθώς δεν έχουν εγκριθεί νέες δραστικές ουσίες (συμπεριλαμβανομένου του βιοελέγχου) τα τελευταία πέντε χρόνια και οι Νέες τεχνικές αναπαραγωγής (NBT) δεν είναι ακόμη διαθέσιμες.
Η δυναμική του εμπορίου έχει προσθέσει μόνο αυτές τις δυσκολίες. Ο πόλεμος στην Ουκρανία προκάλεσε αύξηση στις εισαγωγές ελαιούχων σπόρων, ενώ η αγορά βιοντίζελ – κρίσιμης σημασίας για τον κλάδο – έχει πλημμυρίσει από χαμηλού κόστους και δυνητικά απατηλό βιοντίζελ από την Κίνα. Μετά τον πόλεμο, η ΕΕ απελευθέρωσε πλήρως το εμπόριο με την Ουκρανία και δημιούργησε «πράσινες λωρίδες» για να διευκολύνει τις μεταφορές. Με λίγους περιορισμούς στους ουκρανικούς ελαιούχους σπόρους και περιορισμένους δασμούς στα έλαια, οι εξαγωγές ελαιούχων σπόρων και συναφών προϊόντων της Ουκρανίας (αλεύρων και ελαίου) διπλασιάστηκαν από 5,5 εκατομμύρια τόνους το 2021 σε 11 εκατομμύρια τόνους το 2024 . Ενώ η ΕΕ επέβαλε περιορισμούς στις εισαγωγές προϊόντων όπως η ζάχαρη, δεν ελήφθησαν μέτρα για τον περιορισμό των εισαγωγών ελαιούχων σπόρων.
Μια παρόμοια ιστορία εκτυλίσσεται με το κινεζικό βιοντίζελ. Οι εισαγωγές εκτοξεύτηκαν από 0,6 εκατομμύρια τόνους το 2019 σε πάνω από 1,7 εκατομμύρια τόνους το 2023, αναγκάζοντας την ΕΕ να επιβάλει δασμούς αντιντάμπινγκ στα τέλη του 2024. Ωστόσο, παραμένουν κενά. Οι κανονισμοί της ΕΕ για τα βιοκαύσιμα δίνουν στο χρησιμοποιημένο μαγειρικό λάδι (UCO) διπλάσια αξία απανθρακοποίησης σε σύγκριση με το βιοντίζελ πρώτης γενιάς από παρθένα φυτικά έλαια, ενώ δεν υπάρχει έλεγχος απάτης. Ως αποτέλεσμα, οι κινεζικές εξαγωγές UCO αυξήθηκαν κατά 39,4% σε 737.000 τόνους, μεγάλο μέρος των οποίων είναι ύποπτο για δόλιο φοινικέλαιο που ταξινομείται ως μη ανανεώσιμο βιοκαύσιμο στην ΕΕ. Η Επιτροπή εξετάζει τώρα αυστηρότερους κανόνες πιστοποίησης, αλλά παραμένει αβέβαιο εάν θα ακολουθήσει συγκεκριμένη δράση.
Με τις αυξανόμενες εισαγωγές να καταστέλλουν τις τιμές και το κόστος παραγωγής να εκτοξεύεται – οι τιμές των λιπασμάτων, για παράδειγμα, κορυφώθηκαν στα 1000 ευρώ ανά τόνο μεταπολεμικά, τώρα σταθεροποιούνται στα 400 ευρώ – οι προοπτικές για τους γεωργούς ελαιούχων σπόρων της ΕΕ γίνονται όλο και πιο εύθραυστες. Και αν κλιμακωθούν οι παγκόσμιες εμπορικές εντάσεις, η κατάσταση θα μπορούσε να επιδεινωθεί.
Όλα αυτά μας οδηγούν σε ένα σημαντικό παράδοξο: παρά τη στρατηγική του σημασία, οι προοπτικές για τον τομέα των ελαιούχων σπόρων της ΕΕ είναι όλο και πιο επισφαλείς. Και με τις παγκόσμιες εμπορικές αβεβαιότητες να αυξάνονται, ιδιαίτερα υπό το φως μιας δεύτερης κυβέρνησης Τραμπ, η κατάσταση θα μπορούσε να επιδεινωθεί ακόμη περισσότερο. Η δεύτερη κυβέρνηση Τραμπ στέλνει κραδασμούς στις αγορές. Ο Καναδάς, ο τρίτος μεγαλύτερος εξαγωγέας ελαιούχων σπόρων στον κόσμο, αποστέλλει πάνω από 3,2 εκατομμύρια τόνους ελαιούχων σπόρων και συναφών προϊόντων στις ΗΠΑ κάθε χρόνο. Εάν ο Τραμπ επιβάλει δασμούς 25%, μεγάλο μέρος αυτού του πλεονάσματος θα μπορούσε να ανακατευθυνθεί στην ΕΕ, εντείνοντας την πίεση στους ευρωπαίους παραγωγούς. Εν τω μεταξύ, οι ΗΠΑ έχουν ήδη ανακοινώσει απαγόρευση των κινεζικών εισαγωγών UCO, αρχής γενομένης από το 2025. Το 2024, οι ΗΠΑ εισήγαγαν πάνω από 1,2 εκατομμύρια τόνους κινεζικών UCO , σημαντικό μέρος των οποίων είναι πιθανό να εκτραπεί στην ΕΕ, αποσταθεροποιώντας περαιτέρω την αγορά βιοντίζελ.
Η ΕΕ δεν μπορεί να επιβαρύνει περαιτέρω την παραγωγή ελαιούχων σπόρων της. Απαιτούνται επείγοντα μέτρα για να διασφαλιστεί τόσο η διαθεσιμότητα όσο και η οικονομική προσιτότητα των βασικών εργαλείων παραγωγής, ενώ ταυτόχρονα μετριάζονται οι εμπορικοί κίνδυνοι. Η πολυπλοκότητα του ζητήματος σημαίνει ότι δεν υπάρχει μοναδική λύση. Αντίθετα, θα απαιτηθεί μια σειρά στοχευμένων πολιτικών για την αποτελεσματική υποστήριξη του τομέα.
Η Επιτροπή πρέπει να βασίσει την επερχόμενη στρατηγική πρωτεϊνών της στις σωστές αξιολογήσεις και να υποβάλει συγκεκριμένες προτάσεις που να μπορούν να υλοποιηθούν, οι οποίες θα μεταφραστούν σε πραγματικό αντίκτυπο επί τόπου. Κατά τη γνώμη μου, για να είναι επιτυχής αυτή η στρατηγική, πρέπει επίσης να επικεντρωθεί σε έναν από τους μεγαλύτερους συντελεστές στην ευρωπαϊκή παραγωγή φυτικών πρωτεϊνών: το ελαιούχο άλευρο – ένα κρίσιμο υποπροϊόν μιας πολιτικής για τα βιοκαύσιμα που επικεντρώνεται στη βιωσιμότητα. Στο πλαίσιο της Copa-Cogeca, εργαζόμαστε ενεργά για να παρέχουμε εισηγήσεις και συστάσεις πολιτικής που αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα που αντιμετωπίζουν οι αγρότες και οι αγροτοσυνεταιρισμοί. Καθώς το ρολόι χτυπά προς τα κάτω, ελπίζουμε να ασχοληθούμε εποικοδομητικά ώστε η Επιτροπή να διασφαλίσει ότι ο τομέας των ελαιούχων σπόρων της Ευρώπης όχι μόνο θα προστατεύεται αλλά θα ενισχυθεί για το μέλλον.
Οι απόψεις που εκφράζονται στα σχόλια των άρθρων δεν απηχούν κατ’ ανάγκη τις απόψεις της ιστοσελίδας μας, το οποίο ως εκ τούτου δεν φέρει καμία ευθύνη. Για τα άρθρα που αναδημοσιεύονται εδώ με πηγή, ουδεμία ευθύνη εκ του νόμου φέρουμε καθώς απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των συντακτών τους και δεν δεσμεύουν καθ’ οιονδήποτε τρόπο την ιστοσελίδα.
