Οι αμπελώνες ως εργαλείο πρόληψης πυρκαγιών

Η παραγωγή οίνου είναι βαθιά συνυφασμένη με την πολιτιστική ταυτότητα και την αγροτική οικονομία της Ευρώπης, αλλά αναδεικνύεται επίσης σε απροσδόκητο σύμμαχο στην πρόληψη των δασικών πυρκαγιών.

Με προσεκτική διαχείριση, οι αμπελώνες μπορούν να συμβάλουν στη μείωση της εξάπλωσης των δασικών πυρκαγιών και στην προστασία των τοπίων, των κοινοτήτων και της κληρονομιάς της Ευρώπης.

Η ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός οίνου στον κόσμο, αντιπροσωπεύοντας πάνω από το 60% της παγκόσμιας παραγωγής και σχεδόν το ήμισυ της παγκόσμιας κατανάλωσης. Ο αμπελοοινικός τομέας διαδραματίζει ζωτικό ρόλο στη στήριξη των τοπικών θέσεων εργασίας και στην αντιμετώπιση της απερήμωσης της υπαίθρου, ιδίως σε περιοχές ευάλωτες στην κλιματική αλλαγή. Είναι ο τρίτος μεγαλύτερος αγροδιατροφικός τομέας της ΕΕ όσον αφορά τις εξαγωγές και συμβάλλει σημαντικά στην αγροτική ανάπτυξη και τη διαχείριση της γης.

Τώρα, καθώς οι κίνδυνοι δασικών πυρκαγιών αυξάνονται σε ολόκληρη την Ευρώπη, οι αμπελώνες αποδεικνύονται χρήσιμοι για την επιβράδυνση ή ακόμη και την παύση των πυρκαγιών, ιδίως όταν η διαχείρισή τους γίνεται με τρόπους που προωθούν υγιέστερα και πιο ποικίλα τοπία.

Άρθρο στον ιστότοπο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής  εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο οι αμπελώνες μπορούν να συμβάλουν στην πρόληψη των πυρκαγιών, τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο αμπελοοινικός τομέας και τον τρόπο με τον οποίο η στήριξη της ΕΕ επιτρέπει στους αμπελουργούς να διαδραματίζουν αυξανόμενο ρόλο στην ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή και τις καταστροφές.

Αμπελώνες και πρόληψη δασικών πυρκαγιών

Η Ευρώπη αντιμετωπίζει περισσότερες δασικές πυρκαγιές, καθώς η κλιματική αλλαγή φέρνει αυξανόμενες θερμοκρασίες, μεγαλύτερες ξηρασίες και περισσότερες εγκαταλελειμμένες εκτάσεις, γεγονός που καθιστά πολλές περιοχές πιο ευάλωτες. Καθώς λιγότερη γη καλλιεργείται ενεργά, η βλάστηση γίνεται πιο κατάφυτη και οι πυρκαγιές μπορούν να εξαπλωθούν πιο εύκολα. Στη Γαλλία, για παράδειγμα, η περιοχή που κινδυνεύει από πυρκαγιές αναμένεται να αυξηθεί κατά 17% έως το 2040.

Οι σωστά διατηρημένοι αμπελώνες μπορούν να αποτελέσουν μέρος της λύσης. Έρευνα δείχνει ότι τα αμπελοτεμάχια, όταν είναι καλά διαχειριζόμενα, λειτουργούν ως αντιπυρικές ζώνες δημιουργώντας κενά στην καύσιμη ύλη και επιβραδύνοντας την εξάπλωση των φλογών. Αυτές οι διαχειριζόμενες περιοχές μπορούν επίσης να παρέχουν πολύτιμα σημεία πρόσβασης για τις πυροσβεστικές υπηρεσίες. Μελέτες σε περιοχές επιρρεπείς σε πυρκαγιές έχουν δείξει ότι οι πυρκαγιές συχνά σταματούν στην άκρη καλά διατηρημένων αμπελώνων, υπό την προϋπόθεση ότι ο χώρος μεταξύ των σειρών δεν είναι κατάφυτος με εύφλεκτη βλάστηση.

Οι αμπελώνες μπορούν να λειτουργήσουν ως φυσικές αντιπυρικές ζώνες, βοηθώντας στην επιβράδυνση ή ακόμα και στην παύση των πυρκαγιών όταν συντηρούνται καλά.

Ο αμπελοοινικός τομέας μπορεί να το υποστηρίξει αυτό παρέχοντας καλλιεργούμενες ζώνες μεταξύ δασικών ή εγκαταλελειμμένων περιοχών. Ωστόσο, αυτά τα οφέλη απαιτούν υποστήριξη. Αυτό περιλαμβάνει τον προσδιορισμό στρατηγικών ζωνών όπου οι αμπελώνες θα μπορούσαν να συμβάλουν στη μείωση του κινδύνου πυρκαγιάς, την παροχή οικονομικών κινήτρων για τη φύτευση ή τη διατήρηση αμπελώνων σε λιγότερο ελκυστικές εμπορικά τοποθεσίες και την παροχή τεχνικής καθοδήγησης στους αμπελουργούς. Η αναγνώριση της ευρύτερης δημόσιας αξίας αυτών των αμπελώνων θα μπορούσε επίσης να δικαιολογήσει στοχευμένη χρηματοδότηση.

Fire Wine: ένα παράδειγμα από το χωράφι

Το έργο «Fire Wine», μέρος του χρηματοδοτούμενου από την ΕΕ έργου FIRE-RES στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζοντας 2020», δοκιμάζει τον τρόπο με τον οποίο οι αμπελώνες μπορούν να συμβάλουν στη μείωση του κινδύνου πυρκαγιάς, ωφελώντας παράλληλα τους παραγωγούς. Το έργο, το οποίο ξεκίνησε στην Καταλονία, περιλαμβάνει πλέον αμπελουργικές περιοχές στην Ισπανία, τη Γαλλία, την Πορτογαλία και την Ιταλία. Υποστηρίζει τους παραγωγούς που χρησιμοποιούν πρακτικές διαχείρισης της γης, όπως ο καθαρισμός της βλάστησης, η συντήρηση της ζώνης ανάσχεσης και η συνεργασία με τις τοπικές δασικές υπηρεσίες.

Η έξυπνη διαχείριση της γης στους αμπελώνες όχι μόνο μειώνει τον κίνδυνο πυρκαγιάς, αλλά μπορεί επίσης να ενισχύσει την περιβαλλοντική και αγοραία αξία της παραγωγής κρασιού.

Τα συμμετέχοντα οινοποιεία μπορούν να λάβουν σήμα που αναγνωρίζει την περιβαλλοντική τους δέσμευση και να γίνουν μέρος ενός δικτύου ανταλλαγής γνώσεων. Η έρευνα που συνδέεται με το έργο διερευνά εάν οι καταναλωτές είναι πιο πιθανό να επιλέξουν κρασιά που προσφέρουν προστιθέμενη κοινωνική και περιβαλλοντική αξία. Η ελπίδα είναι ότι οι παραγωγοί μπορούν να κερδίσουν όχι μόνο ανθεκτικότητα αλλά και πλεονέκτημα στην αγορά.

Μια μελέτη στο Bages comarca στην Καταλονία εξέτασε το ρόλο των αμπελώνων στην πρόληψη των πυρκαγιών στη δασική διεπαφή. Παρά τις δεκαετίες εγκατάλειψης, οι θύλακες αμπελουργίας παραμένουν και παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για τη διαχείριση των επιρρεπών σε πυρκαγιές τοπίων. Αυτές οι απομονωμένες αμπελουργικές περιοχές μπορούν να χρησιμεύσουν ως «πιλοτικές καταστάσεις» για να κατανοήσουμε πώς η διάσπαρτη αμπελουργία μπορεί να συμβάλει στις περιφερειακές στρατηγικές πρόληψης των πυρκαγιών.

Vi Fumat: μετατρέποντας τον κίνδυνο σε αναγνώριση

Στην περιοχή Empordà της Καταλονίας, η δημιουργία του “Vi Fumat” ζωντανεύει ένα μοναδικό και ξεχωριστό κρασί από σταφύλια που εκτίθενται στον καπνό της πυρκαγιάς. Αυτό το έξυπνο προϊόν έχει γίνει μια μορφή θετικό μάρκετινγκ, δείχνοντας πώς μπορούν οι προσπάθειες πρόληψης και αποκατάστασης να συμβάλλουν στις αγροτικές οικονομίες. Η αφήγηση γύρω από το Vi Fumat όχι μόνο υποστηρίζει την πρόληψη των πυρκαγιών, αλλά γιορτάζει επίσης την ανθεκτικότητα, την κοινοτική προσπάθεια και το καινοτόμο πνεύμα των τοπικών παραγωγών. Δείχνει πώς οι αμπελώνες μπορούν να χρησιμεύσουν όχι μόνο ως φυσικά εμπόδια στη φωτιά, αλλά και ως ισχυρά εργαλεία ευαισθητοποίησης και δέσμευσης.

Στήριξη πολιτικής για την ανθεκτικότητα του οίνου και των πυρκαγιών

Η ενίσχυση του ρόλου των αμπελώνων στην πρόληψη των πυρκαγιών μπορεί επίσης να συμβάλει στην αντιμετώπιση των ευρύτερων πιέσεων που αντιμετωπίζει ο αμπελοοινικός τομέας. Οι οινοπαραγωγοί της Ευρώπης αντιμετωπίζουν μεταβαλλόμενες καταναλωτικές συνήθειες, μείωση της εγχώριας κατανάλωσης οίνου και αυξανόμενο ανταγωνισμό από άλλα ποτά. Εν τω μεταξύ, τα ακραία καιρικά φαινόμενα και το κλιματικό στρες επηρεάζουν τις αποδόσεις και αυξάνουν το κόστος παραγωγής.

Οι προκλήσεις αυτές αντιμετωπίζονται σε επίπεδο ΕΕ. Το 2024, η ομάδα υψηλού επιπέδου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αμπελοοινική πολιτική συνέστησε δράσεις που θα βοηθήσουν τον τομέα να προσαρμοστεί στις μελλοντικές προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένης της κλιματικής αλλαγής. Αυτά περιλαμβάνουν μεγαλύτερη ευελιξία στη χρήση των εργαλείων στήριξης της ΕΕ, καλύτερη ευθυγράμμιση με τους στόχους βιωσιμότητας και νέους τρόπους σύνδεσης με τις εξελισσόμενες προσδοκίες των καταναλωτών.

Ταυτόχρονα, η Κοινή Γεωργική Πολιτική (ΚΓΠ) της ΕΕ προσφέρει πρακτικές οδούς για τη στήριξη της πρόληψης των πυρκαγιών. Η τρέχουσα ΚΓΠ περιλαμβάνει οικολογικά προγράμματα, μέτρα προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και παρεμβάσεις αγροτικής ανάπτυξης που μπορούν να στηρίξουν τους αμπελώνες συμβάλλοντας στην ανθεκτικότητα στις πυρκαγιές.

Οι γεωργοί που διαχειρίζονται γη για τη μείωση του κινδύνου πυρκαγιάς συμβάλλουν ήδη στην επίτευξη των στόχων της ΚΓΠ για τη βιοποικιλότητα, τη βιώσιμη χρήση των πόρων και τις δυναμικές αγροτικές οικονομίες.

Ο αμπελοοινικός τομέας επωφελείται επίσης από ειδικά μέτρα στήριξης της ΕΕ στο πλαίσιο της κοινής οργάνωσης αγοράς. Αυτές περιλαμβάνουν επενδύσεις στην καινοτομία, την αναδιάρθρωση των αμπελώνων και την προώθηση βιώσιμων πρακτικών παραγωγής και κατανάλωσης.

Συνδυασμός αμπελουργίας και πρόληψης πυρκαγιών

Αυτή η εργασία δείχνει πώς οι χερσαίοι τομείς, όπως η αμπελουργία, μπορούν να υποστηρίξουν στρατηγικές πυρόσβεσης. Τα κράτη μέλη μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη χρηματοδότηση της ΕΕ, τον σχεδιασμό κινδύνου καταστροφών και την τεχνική βοήθεια για την προώθηση της ευφυούς γεωργίας για τις πυρκαγιές. Οι προσεγγίσεις αυτές στηρίζουν ευρύτερους στόχους της ΕΕ για τη δράση για το κλίμα, την αγροτική ανάπτυξη και την πρόληψη καταστροφών.

Μια πρόσφατη έκθεση  που εκπονήθηκε από εμπειρογνώμονες πολιτικής προστασίας στο πλαίσιο του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της Ένωσης συνέστησε στις ελληνικές αρχές να συμπεριλάβουν τη χρήση αντιπυρικών ζωνών, όπως αμπελώνες ή παραγωγή φελλού, στην εργαλειοθήκη τους για τη μείωση του κινδύνου δασικών πυρκαγιών.

Οι αμπελώνες είναι κάτι περισσότερο από πολιτιστικά ορόσημα. Με τα κατάλληλα κίνητρα και στήριξη, μπορούν να διαδραματίσουν ουσιαστικό ρόλο στην προστασία της γης, των κοινοτήτων και της κληρονομιάς της Ευρώπης από τους αυξανόμενους κινδύνους δασικών πυρκαγιών.

Σχετικά άρθρα:

Κλιμακώνεται ο εμπορικός πόλεμος του Τραμπ: Οι επιπρόσθετοι τελωνειακοί δασμοί των ΗΠΑ σε ισχύ, πάνω από 100% στην Κίνα Δολοφονία 50χρονου στη Χαλκίδα: «Είχε το όπλο γεμάτο και έτοιμο στην τσέπη του, το είχε προσχεδιάσει» Προφυλακίστηκε ο 34χρονος για την επίθεση στον εργαζόμενο καθαριότητας στην Κυψέλη Ο Τραμπ θα αποφασίσει για την αμερικανική εμπλοκή ή όχι στον πόλεμο κατά του Ιράν μέσα σε δύο εβδομάδες