Η ξηρασία απειλεί σήμερα. Τι κάνουμε για το αύριο ;

Ο Ιούλιος του 2025 επιβεβαίωσε τις ανησυχίες που είχαν διατυπωθεί ήδη από την άνοιξη: η ξηρασία δεν αποτελεί πλέον ένα περιοδικό φυσικό φαινόμενο, αλλά μια διαρκή και εντεινόμενη απειλή. Σύμφωνα με τα δεδομένα του δείκτη SPEI (Standardized Precipitation-Evapotranspiration Index), όπως παρουσιάζονται στον χάρτη ξηρασίας του Ιουλίου, παρατηρείται εκτεταμένη υστέρηση βροχοπτώσεων σε συνδυασμό με αυξημένη εξατμισοδιαπνοή σε μεγάλο μέρος της Ελλάδας.

Ο δείκτης SPEI καταγράφει τις αποκλίσεις στην ισορροπία μεταξύ υετού και απώλειας υγρασίας, προσφέροντας μια αξιόπιστη εικόνα των τάσεων ξηρασίας. Οι τιμές κάτω από -1.65 σε περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης καταδεικνύουν σοβαρή έως ακραία ξηρασία.

Δείκτης SPEI

Ανώμαλες κλιματικές συνθήκες: Απόκλιση από τον μέσο όρο
Όπως καταγράφει το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (Meteo), οι υψηλές θερμοκρασίες και οι χαμηλές βροχοπτώσεις του Ιουλίου συνέβαλαν στην κλιμακούμενη επιδείνωση των δεικτών ξηρασίας. Ήδη από το φθινόπωρο του 2024, η χώρα παρουσίαζε σημαντικό έλλειμμα υετού (έως και 90% κάτω από τον μέσο όρο τον Οκτώβριο), ενώ και ο Ιανουάριος του 2025 δεν προσέφερε ανάκαμψη.

Χάρτης Ξηρασίας.

Τα αποθέματα επιφανειακών υδάτων φθίνουν ραγδαία: χαρακτηριστικά, στη Λίμνη Πλαστήρα προβλέπονται περικοπές έως 30% στην ύδρευση και άρδευση της περιοχής.

Καλλιέργειες υπό υδατικό στρες
Η εδαφική υγρασία σε βάθος 28–100 cm, κρίσιμη για τη ριζική ζώνη των καλλιεργειών, παραμένει πολύ κάτω από τα φυσιολογικά επίπεδα στις περισσότερες γεωργικές περιοχές. Αυτό συνεπάγεται υδατικό στρες για σημαντικές καλλιέργειες — όπως βαμβάκι, αμπέλια, ελιές και οπωροφόρα — με μείωση αποδόσεων και απώλεια ποιότητας.

Γεωγραφική κατανομή της κρίσης (Ιούλιος 2025)
Με βάση τα δεδομένα SPEI και την ανάλυση του χάρτη:

• Ακραία ξηρασία (SPEI < -2.33): Μακεδονία, Θράκη, Βόρειο Αιγαίο και Κρήτη
• Σοβαρή έως έντονη ξηρασία: Θεσσαλία, Φθιώτιδα, Εύβοια, Δυτική και Κεντρική Στερεά Ελλάδα
• Μέτρια έως σοβαρή ξηρασία: Αιτωλοακαρνανία, Ήπειρος, Αττική
• Οριακές ή ήπιες συνθήκες: Περιορισμένες ζώνες μόνο (κυρίως παραθαλάσσια ή νησιωτικά σημεία)
• Οι υγρές συνθήκες (SPEI > 0) δεν καταγράφονται σχεδόν σε κανένα τμήμα της χώρας.

Η ανισοκατανομή της υγρασίας  αποτελεί σημάδι μιας ευρύτερης κλιματικής αποσταθεροποίησης, όπως επισημαίνει και ο καθηγητής Χρήστος Ζερεφός:

«Η επιστήμη συγκρούεται με τα συμφέροντα. Το κλίμα έχει ήδη αποσταθεροποιηθεί».

Χρόνιες τάσεις και επιστημονική παρακολούθηση
Σύμφωνα με το iMEdD Lab, η συχνότητα και ένταση των ξηρασιών αυξάνεται σταθερά από τη δεκαετία του 1990, ενώ οι υγρές περίοδοι είναι μικρές και ασθενείς. Ο δείκτης SPEI‑12, που χρησιμοποιείται για την παρακολούθηση ετήσιας ξηρασίας, βασίζεται σε κλιματικά δεδομένα από το 1950 και καταδεικνύει μια σταθερή επιδείνωση του υδατικού ισοζυγίου, ιδιαίτερα σε περιοχές όπως η Κρήτη, η Εύβοια και η Ανατολική Στερεά .

Λειψυδρία και δομικά προβλήματα διαχείρισης
Η ξηρασία επιδεινώνει το πρόβλημα της λειψυδρίας, όμως οι αιτίες είναι κυρίως διαχειριστικές:

• Το 85% του γλυκού νερού καταναλώνεται στη γεωργία, σε μεγάλο βαθμό με παρωχημένα δίκτυα.
• Οι γεωτρήσεις φτάνουν σε βάθη 180–200 m, αυξάνοντας το ενεργειακό κόστος.
• Το ισχύον νομικό πλαίσιο (ρωμαϊκό δίκαιο) ευνοεί την υπερεκμετάλλευση υπόγειων υδάτων, αφού αυτά θεωρούνται ιδιωτικά.
• Το 50% της αρδευόμενης γης ποτίζεται από υπόγεια νερά — κάτι που δεν είναι μακροπρόθεσμα βιώσιμο.

Ξηρασία, ερημοποίηση, πυρκαγιές και πλημμύρες: Ο φαύλος κύκλος
Η ξηρασία ενισχύει φαινόμενα ερημοποίησης, πυρκαγιών και πλημμυρικών καταστροφών. Όπως αναφέρεται στο iMEdD:

«Η διάβρωση από την ξηρασία κάνει το έδαφος υδρόφοβο. Όταν τελικά πέσει έντονη βροχή, το έδαφος δεν την απορροφά, και πλημμυρίζει — όπως συνέβη με τον Daniel, τον Elias και τον Ιανό.»

Αυτές οι συνθήκες επιβαρύνουν τη γεωργία, τη βιοποικιλότητα, τις τοπικές υποδομές και τις ανθρώπινες ζωές.

Η επόμενη μέρα: Τι απαιτείται
Για την ανάσχεση αυτής της κρίσης απαιτούνται:

• Εκσυγχρονισμός αρδευτικών δικτύων με τηλεμετρία και στάγδην άρδευση
• Κατασκευή ταμιευτήρων και μικρών φραγμάτων
• Νομική μεταρρύθμιση για διαχείριση των υπόγειων υδάτων ως συλλογικό αγαθό
• Ολιστικός σχεδιασμός και ενσωμάτωση της κλιματικής προσαρμογής στην αγροτική και περιβαλλοντική πολιτική
• Ενεργή παρακολούθηση δεικτών (όπως SPEI και εδαφική υγρασία) μέσω του Copernicus και του ΕΑΑ

Η ξηρασία του 2025 δεν αποτελεί απλώς ένα ακραίο φυσικό φαινόμενο, αλλά αναδεικνύει δομικές αδυναμίες στη διαχείριση των υδάτινων και αγροτικών πόρων της χώρας. Τα επιστημονικά δεδομένα καταγράφουν μια σαφή επιδείνωση των κλιματικών συνθηκών, ενώ οι κοινωνικές και παραγωγικές επιπτώσεις αρχίζουν να γίνονται εμφανείς και σε εθνικό επίπεδο.Απαιτείται πλέον άμεση και συντονισμένη αντίδραση: με επιστημονική τεκμηρίωση, θεσμικές μεταρρυθμίσεις και τοπική εφαρμογή μέτρων. Αν η αντιμετώπιση της ξηρασίας παραμείνει αποσπασματική ή καθυστερημένη, οι συνέπειες δεν θα περιοριστούν στην αγροτική παραγωγή, αλλά θα επηρεάσουν ευρύτερα τη βιωσιμότητα των οικοσυστημάτων, των κοινοτήτων και της ίδιας της οικονομίας.

Πηγές

Σχετικά άρθρα:

Όψιµο ενδιαφέρον για το σπαράγγι, κρατούν τα 3 ευρώ τα extra λευκά – Fresher Στα 28,9 ευρώ το στρέμμα το ποσό στήριξης για τη συνδεδεμένη στο ρύζι Η πολυδιάστατη Εμμέλια δίνει αξία σε κάθε ξεχωριστό βάζο μελλιού Επεκτείνονται οι απαγορεύσεις μετακινήσεων αιγοπροβάτων στη Σαμοθράκη λόγω ευλογιάς – Τυροκόμος