Επιστροφή στην παράδοση, το καλαρρύτικο πρόβατο πρωταγωνιστής – Τυροκόμος

Οι προβατοτροφικές εκμεταλλεύσεις στην Ελλάδα λειτουργούν ως επί το πλείστον χωρίς να επιφέρουν κέρδος στους κατόχους τους. Αυτό συμβαίνει τόσο στα εκτατικά, όσο και στα ημιεκτατικά και εντατικά παραγωγικά συστήματα και οφείλεται στον συνδυασμό χαμηλών εσόδων και υψηλών παραγωγικών δαπανών. Η αύξηση της οικονομικής απόδοσης των εν λόγω εκμεταλλεύσεων πρέπει να επιδιώκεται με τη βελτίωση και των δύο αυτών παραμέτρων, οι ελληνικές αυτόχθονες φυλές προβάτων δείχνουν ότι μπορούν να συμβάλλουν σε αυτό, αποτελώντας μια εξαιρετική επιλογή επένδυσης για τις προβατοτροφικές εκμεταλλεύσεις.

Συγκεκριμένα η μείωση των δαπανών μέσω των ελληνικών αυτόχθονων φυλών προβάτων μπορεί να επιτευχθεί λόγω των κάτωθι ιδιοτήτων τους:

• Ανθεκτικότητα στις ζωονόσους: πρόληψη μείωσης παραγωγικότητας, μείωση κτηνιατρικών εξόδων και εξόδων θεραπευτικών παρεμβάσεων και κόστους αντικατάστασης ζώων.
• Εξαιρετική προσαρμογή και ανθεκτικότητα στις δύσκολες ή ιδιαίτερες τοπικές συνθήκες του ελλαδικού χώρου.
• Μεγαλύτερη διάρκεια παραγωγικής ζωής σε σχέση με τις εισαγόμενες φυλές, μείωση κόστους αντικατάστασης.
• Άριστη κάλυψη των διατροφικών αναγκών λόγω της προσαρμογής στη μορφολογία και τη χλωρίδα των βοσκότοπων της περιοχής που διαβιούν, χωρίς απαίτηση χορήγησης μεγάλων ποσοτήτων ζωοτροφών.
• Χαμηλές απαιτήσεις σε σταβλικές υποδομές και κινητό και ακίνητο κεφάλαιο.

Από την άλλη πλευρά, η αύξηση των εσόδων δύναται να πραγματοποιηθεί με την αξιοποίηση των ελληνικών αυτόχθονων φυλών προβάτων μέσω της στοχευμένης προώθησης των προϊόντων τους στην αγορά. Πολλά μπορούν να βελτιωθούν προς αυτή την κατεύθυνση, αξιοποιώντας τις τοπικές αγορές (niche markets) της ΕΕ αλλά και της έδρας των εκμεταλλεύσεων, που αναπτύσσουν την τάση να προτιμούν τα διαφοροποιημένα προϊόντα ζωικής προέλευσης, ακόμα και όταν αυτά διατίθενται με αυξημένη τιμή συγκριτικά με τα προϊόντα μαζικής κατανάλωσης.

Οικονομική ανταπόδοση της αξίας των προϊόντων αυτόχθονων φυλών στην αγορά τροφίμων αλλά και στη βιομηχανία γάλακτος

Τα παραγόμενα τοπικά τυροκομικά προϊόντα χαρακτηρίζονται από την υψηλή ποιότητά τους· όμως η παραγόμενη ποσότητα γάλακτος που αποτελεί την πρώτη ύλη παραγωγής τους είναι περιορισμένη. Έτσι, η συνεργασία των κτηνοτρόφων με μικρές τοπικές τυροκομικές μονάδες και η διοχέτευση των προϊόντων στην τοπική αγορά καθώς και η καθετοποίηση των εκμεταλλεύσεων με τη δημιουργία μονάδων οικοτεχνίας, η λειτουργία των οποίων θα βασίζεται στην υψηλή ποιότητα της πρώτης ύλης και στις μεθόδους τοπικής παραδοσιακής τυροκόμισης, θα μπορούσε να συνεισφέρει στην αύξηση του εισοδήματος των κτηνοτρόφων, μέσω της πώλησης των προϊόντων απευθείας στους καταναλωτές.

Για παράδειγμα, η διατήρηση ποιμνίων με πρόβατα φυλής Κατσικά και Καλαρρύτικης φυλής, υπομένοντας το οικονομικό κόστος αυτής της επιλογής, δεν ανταμείβεται στην πράξη μέσω αναγνώρισης της αξίας τους. Αυτό θα βοηθούσε στον ισοσκελισμό της απώλειας εισοδήματος, εξαιτίας της χαμηλής παραγωγικότητας, μέσω της οικονομικής αναγνώρισης των ποιοτικών χαρακτηριστικών των προϊόντων στην αγορά τροφίμων.

Επίσης, η υψηλή περιεκτικότητα λίπους και πρωτεΐνης του γάλακτος των αυτόχθονων φυλών, η οποία ενισχύει την τυροκομική ικανότητά του και δεν απαντά στις υψιπαραγωγές εισαγόμενες φυλές, όχι μόνο δεν αναγνωρίζεται και δεν ανταμείβεται από τη βιομηχανία γάλακτος, αλλά αντιθέτως αποτελεί μη επιθυμητό χαρακτηριστικό για τους προβατοτρόφους, οι οποίοι θεωρούν ότι μειώνει την παραγόμενη ποσότητα γάλακτος και επομένως το εισόδημά τους.

• Μείωση κόστους μεταφοράς και μεσαζόντων.
• Πληροφόρηση του καταναλωτικού κοινού για την ποιότητα των τροφίμων που παράγονται από αυτόχθονες φυλές. Η ενημέρωση του καταναλωτή για την αγορά προϊόντων από σπάνιες φυλές συνεισφέρει στη διατήρησή τους.
• Προώθηση των προϊόντων ως λειτουργικών τροφίμων ευεργετικών για την υγεία.
• Τυποποίηση, βελτίωση παραγωγικότητας και σταθεροποίηση ποιότητας.
• Προώθηση των ΠΟΠ-ΠΓΕ ως προϊόντων που συνδέονται με τις αυτόχθονες φυλές προβάτων, με ταυτόχρονη αξιοποίηση νέων προτύπων σήμανσης ποιότητας και συγκεκριμένα αυτού της σύνδεσης φυλής – προϊόντος. Το τελευταίο αποτελεί ίσως το σημαντικότερο εργαλείο αξιοποίησης των φυλών και αυτό θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη από τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής.

Είναι σημαντικό, επιπλέον της οικονομικής αξιολόγησης, να δοθεί έμφαση και σε άλλες παραμέτρους των αυτόχθονων φυλών και να συνδεθούν οι δράσεις διατήρησης και αύξησης των πληθυσμών τους και με πρωτοβουλίες αξιοποίησής τους μέσω της ανάπτυξης (σύνδεση φυλής – προϊόντος ή φυλής – τοπίου / εκτατικού συστήματος εκτροφής / δραστηριοτήτων). Έτσι, η αναγκαιότητα διατήρησης των αυτόχθονων φυλών αποκτά μια πιο ενδιαφέρουσα διάσταση για τους προβατοτρόφους, αποτελώντας ένα τρόπο βελτίωσης της τοπικής ζωικής παραγωγής και της τοπικής ανάπτυξης.

Ωστόσο, τροχοπέδη στην ενσωμάτωση των ανωτέρω στα προγράμματα διατήρησης αποτελεί αφενός το ότι η επιτυχία του εγχειρήματος προϋποθέτει την ύπαρξη ικανών πληθυσμών των φυλών, γεγονός που αποκλείει αυτόματα την προστασία των ολιγάριθμων υπό εξαφάνιση φυλών, και αφετέρου το ότι η γενετική διαχείριση συγκρούεται με την ανάγκη των εκμεταλλεύσεων για άμεσο κέρδος, καθώς απαιτεί χρόνο για να επιφέρει απτά αποτελέσματα.

Ελάχιστες ενέργειες έχουν γίνει στην Ελλάδα ως προς τα ανωτέρω, ωστόσο παραδείγματα αξιοποίησης της ιδιαίτερης αξίας των αυτόχθονων φυλών υπάρχουν, και αποδεικνύουν ότι η προβατοτροφία στην Ελλάδα θα πρέπει να εστιάσει πρωτίστως στην ποιότητα και όχι στην ποσότητα των παραγόμενων προϊόντων. Έτσι, η εκτροφή προβάτων, υπό αυτή την προσέγγιση, μπορεί να αποτελέσει επιτυχημένο παράδειγμα αγροτικής επιχειρηματικότητας.

Ένα από αυτά τα παραδείγματα αποτελεί το «κονάκι Φασούλα» στο οποίο έως σήμερα συνεχίζουν να εκτρέφονται πρόβατα Καλαρρύτικης φυλής.

Η εκμετάλλευση είναι κατά βάση νομαδική και αποτελεί το τελευταίο τσελιγκάτο της Λάρισας. Το «κονάκι Φασούλα» δημιουργήθηκε το 1926 στην Γκιούλμπερι (νυν Αμφιθέα) Λάρισας από 28 οικογένειες και σήμερα απαρτίζεται πλέον από πολύ μικρότερο αριθμό ζώων αλλά και εκτάσεων,  ωστόσο η θερινή μετακίνηση στους Καλαρρύτες παραμένει. Στο αγρόκτημα παράγονται βιολογικά προϊόντα όπως φέτα, γιαούρτι, τραχανάς και κρέας, με την ποιότητα που χαρακτηρίζει την Καλαρρύτικη φυλή. Το 1998 σε διαγωνισμό γευσιγνωσίας που έλαβε χώρα στις Βρυξέλλες, 27 με τη συμμετοχή κρέατος αμνών από εννέα αυτόχθονες ευρωπαϊκές φυλές εννέα κρατών μελών της ΕΕ, το κρέας του αγροκτήματος «Κονάκι Φασούλα», που εκπροσώπησε την Καλαρρύτικη φυλή, έλαβε την πρώτη θέση σε τρεις κατηγορίες οργανοληπτικών χαρακτηριστικών και συγκεκριμένα για τη γευστικότητα, την τρυφερότητα και την ευχυμότητά του.

Δεύτερο παράδειγμα αξιοποίησης μιας αυτόχθονης φυλής έχουν να αναδείξουν τα βουνά του Ασπροπόταμου Τρικάλων. Εκεί δραστηριοποιείται ο προβατοτρόφος Καλαρρύτικης φυλής, Νίκος Κέλλας, ο οποίος έχει σπουδάσει business και marketing στη Φινλανδία και την Ελβετία ωστόσο, πριν μια δεκαετία επέστρεψε στα πάτρια εδάφη με σκοπό να ασκήσει το επάγγελμα του κτηνοτρόφου από άποψη, εφαρμόζοντας τα όσα είδε και έμαθε στο εξωτερικό.

Τρίτο παράδειγμα, ο Παντελής Φασούλας, από την Αμφιθέα Λάρισας, ασχολείται από τα 28 του με τη γεωργία και την κτηνοτροφία και συνεχίζει να εκτρέφει καλαρρύτικα πρόβατα, φροντίζοντας να συνεχιστεί η ιδιαίτερη αυτή φυλή προβάτου, αλλά όπως μοιράστηκε και σε τηλεοπτική εκπομπή «πλέον είναι πολύ δύσκολο να διατηρηθεί».

Συγκεκριμένα ο κ. Φασούλας ανέφερε ότι «Η φυλή αυτή του προβάτου ανήκει στην οικογένεια μου εδώ και τέσσερις γενιές και ήταν κάτι που περνούσε από γενιά σε γενιά. Δε θέλουμε να το αφήσουμε να χαθεί γιατί είναι κάτι μοναδικό. Αυτή η συγκεκριμένη φυλή είναι πολύ χαμηλή σε χοληστερόλη και έχει Ω3 και Ω6. Είναι ζώα που επιβιώνουν στα άγρια βουνά της Πίνδου και όχι ζώα του κάμπου, μπορούν να επιβιώσουν σε δύσκολα μονοπάτια και σε δύσκολες συνθήκες. Από έρευνες που έχουν ξεκινήσει από το 200 και μετά έχει αποδειχθεί ότι έχουν το πιο νόστιμο κρέας και είναι ένα μοναδικό ζώο. Με τα δεδομένα που υπάρχουν στην Ελλάδα, η καλαρρύτικη φυλή δεν μπορεί να επιβιώσει. Όλος ο κόσμος στην κτηνοτροφία έχει γυρίσει σε άλλες πιο βελτιωμένες φυλές, γιατί χρειαζόμαστε απόδοση, δεν υπάρχει όμως στήριξη για να διατηρηθεί αυτή η φυλή».

Σχετικά άρθρα:

Ως 28 Φλεβάρη οι αιτήσεις συμμετοχής στη φετινή διεθνή έκθεση Asia Fruit Logistica – Fresher Σαράντα χρόνια εμπειρίας και σταθερής παρουσίας στα θερμοκήπια διαθέτει η Εμμανουηλίδης – Fresher Στις 21 Φεβρουαρίου εκδήλωση για το Οικοσύστημα της Κάρλας στον Βόλο Αγροτικές Ειδήσεις: Σήμερα οι αποφάσεις για τις αγροτικές κινητοποιήσεις στη Λάρισα