Έκθεση FAO: Η παγκόσμια αποψίλωση επιβραδύνεται, αλλά τα δάση παραμένουν υπό πίεση

Η αποψίλωση των δασών έχει επιβραδυνθεί σε όλες τις περιοχές του πλανήτη την τελευταία δεκαετία, σύμφωνα με την Παγκόσμια Αξιολόγηση Δασικών Πόρων 2025 (FRA 2025) του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO). Η νέα έκδοση της εμβληματικής έκθεσης, που δημοσιεύεται κάθε πενταετία, παρουσιάσθηκε κατά τη διάρκεια της Ολομέλειας της Παγκόσμιας Πρωτοβουλίας Παρατήρησης Δασών (GFOI) στο Μπαλί της Ινδονησίας.

Όπως δείχνουν τα νεότερα στοιχεία, τα δάση καλύπτουν 41,4 δισεκατομμύρια στρέμματα – περίπου το 1/3 της χερσαίας έκτασης του πλανήτη. Εκτός από την επιβράδυνση των ρυθμών αποψίλωσης των δασικών εκτάσεων, η FRA 2025 κομίζει περαιτέρω θετικά μαντάτα για τα δάση του πλανήτη: Περισσότερα από τα μισά δάση καλύπτονται πλέον από μακροπρόθεσμα σχέδια διαχείρισης, ενώ το 1/5 των δασών βρίσκεται πλέον εντός νόμιμα καθορισμένων προστατευόμενων περιοχών. Παρ’ όλα αυτά, η έκθεση επισημαίνει ότι τα παγκόσμια δασικά οικοσυστήματα εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν σοβαρές προκλήσεις, με τον τρέχοντα ετήσιο ρυθμό αποψίλωσής τους να ανέρχεται στα 109 εκατομμύρια στρέμματα – κάτι που, όπως εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς, σημαίνει ότι εξακολουθεί να είναι πολύ υψηλός. «Τα δάση είναι σημαντικά για την επισιτιστική ασφάλεια, τα τοπικά μέσα διαβίωσης και την παροχή ανανεώσιμων βιοϋλικών και ενέργειας. Αποτελούν οικότοπο για μεγάλο ποσοστό της παγκόσμιας βιοποικιλότητας, συμβάλλουν στη ρύθμιση του παγκόσμιου άνθρακα και των υδρολογικών κύκλων και μπορούν να μειώσουν τους κινδύνους και τις επιπτώσεις της ξηρασίας, της απερήμωσης, της διάβρωσης του εδάφους, των κατολισθήσεων και των πλημμυρών», επισημαίνει ο FAO σε ανακοίνωσή του.

Από τη δική του πλευρά, ο γενικός διευθυντής του FAO, Qu Dongyu, επισημαίνει στο εισαγωγικό σημείωμα της FRA 2025: «Οι FRA είναι οι πιο ολοκληρωμένες και διαφανείς παγκόσμιες αξιολογήσεις των δασικών πόρων και της κατάστασης, της διαχείρισης και των χρήσεών τους, καλύπτοντας όλα τα θεματικά στοιχεία της βιώσιμης διαχείρισης των δασών. Τα δεδομένα που παράγουν εξυπηρετούν πολλαπλούς σκοπούς, από την ενημέρωση της παγκόσμιας κοινότητας για την κατάσταση των δασών και τις αλλαγές τους, έως την υποστήριξη αποφάσεων, πολιτικών και επενδύσεων που σχετίζονται με τα δάση και τις οικοσυστημικές υπηρεσίες που παρέχουν».

Κύρια ευρήματα

Επιγραμματικά, η FRA 2025 εμπεριέχει τα παρακάτω βασικά πορίσματα:

• Δασική έκταση: Τα δάση καλύπτουν 41,4 δισεκατομμύρια στρέμματα, ήτοι το 32% των χερσαίων εκτάσεων παγκοσμίως, που ισοδυναμούν με 5 στρέμματα ανά άτομο (σ.σ. με βάση τον τρέχοντα παγκόσμιο πληθυσμό). Σχεδόν τα μισά δάση του κόσμου βρίσκονται στις τροπικές περιοχές.
• Η καθαρή απώλεια βαίνει μειούμενη: Ο ετήσιος ρυθμός καθαρής απώλειας δασών μειώθηκε από 107 εκατομμύρια στρέμματα τη δεκαετία του 1990 σε 41,2 εκατομμύρια στρέμματα την περίοδο 2015-2025.
• Αποψίλωση και επέκταση: Η τάση αποψίλωσης των δασών επιβραδύνθηκε σε 109 εκατομμύρια στρέμματα ετησίως την περίοδο 2015-2025, από 176 εκατομμύρια στρέμματα την περίοδο 1990-2000. Ωστόσο, ο ρυθμός επέκτασης των δασών σημείωσε κι εκείνος πτώση, από 98,8 εκατομμύρια στρέμματα ετησίως το διάστημα 2000-2015 σε 67,8 εκατομμύρια το 2015-2025.
• Δάση που αναγεννώνται με φυσικό τρόπο: Αυτά αντιπροσωπεύουν το 92% της συνολικής δασικής έκτασης (38,3 δισεκατομμύρια στρέμματα). Παρότι μειώθηκαν κατά 3,24 δισεκατομμύρια στρέμματα μεταξύ 1990 και 2025, ο ρυθμός καθαρής απώλειας επιβραδύνθηκε σημαντικά. Οι πιο σοβαρές μειώσεις (εντός της τελευταίας δεκαετίας) σημειώθηκαν στην Αφρική και τη Νότια Αμερική, ενώ η Ευρώπη κατέγραψε αύξηση των φυσικά αναγεννημένων δασών.
• Πρωτογενή δάση: Τα πρωτογενή δάση καλύπτουν τουλάχιστον 11,8 δισεκατομμύρια στρέμματα – περίπου το 1/3 της αναφερόμενης δασικής έκτασης. Οι απώλειες συνεχίζονται, αλλά το ποσοστό έχει μειωθεί στο μισό σε σύγκριση με τις αρχές της δεκαετίας του 2000.
• Φυτεμένα δάση: Τα φυτεμένα δάση αντιπροσωπεύουν περίπου το 8% της συνολικής δασικής έκτασης, καλύπτοντας περίπου 3,12 δισεκατομμύρια στρέμματα. Η έκτασή τους έχει αυξηθεί σε όλες τις περιοχές από το 1990, αλλά παγκοσμίως με βραδύτερους ρυθμούς κατά την πιο πρόσφατη δεκαετία.
• Βιομάζα και άνθρακας: Το παγκόσμιο δασικό απόθεμα εκτιμάται σε 630 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Τα δασικά αποθέματα άνθρακα έχουν αυξηθεί, φθάνοντας τους 714 γιγατόνους.
• Προστατευόμενες περιοχές: Περίπου το 20% των δασών (σ.σ. 8,13 δισεκατομμύρια στρέμματα) βρίσκεται σε νόμιμα καθορισμένες προστατευόμενες περιοχές, αντιστοιχώντας σε μια αύξηση της τάξης των 2,51 δισεκατομμυρίων στρεμμάτων από το 1990.
• Σχέδια διαχείρισης: Περισσότερα από τα μισά δάση παγκοσμίως (σ.σ. 21,3 δισεκατομμύρια στρέμματα, ήτοι το 55% της συνολικής έκτασης) βρίσκονται υπό σχέδια διαχείρισης, αυξημένα κατά 3,65 δισεκατομμύρια στρέμματα από το 1990.
• Διαταραχές: Οι πυρκαγιές επηρεάζουν κατά μέσο όρο 2,61 δισεκατομμύρια στρέμματα γης ετησίως, σχεδόν τα μισά από τα οποία είναι δασικά. Το 2020, επιβλαβή έντομα, ασθένειες και έντονα καιρικά φαινόμενα κατέστρεψαν περίπου 410 εκατομμύρια στρέμματα δασών, κυρίως σε εύκρατες και βόρειες περιοχές.
• Ιδιοκτησία: Το 70% των δασών του κόσμου είναι δημόσια και το 24% ιδιωτικά, με το υπόλοιπο να τελεί υπό άλλη ή άγνωστη ιδιοκτησία.
• Στόχοι διαχείρισης: Περίπου 12 δισεκατομμύρια στρέμματα (σ.σ. το 29% των δασών) τελούν υπό διαχείριση κυρίως για σκοπούς παραγωγής και 6,16 δισεκατομμύρια στρέμματα για πολλαπλή χρήση. Πρόσθετες περιοχές ορίζονται για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας (4,82 δισεκατομμύρια στρέμματα), την προστασία του εδάφους και των υδάτων (3,86 δισεκατομμύρια στρέμματα) και τις κοινωνικές υπηρεσίες (2,21 δισεκατομμύρια στρέμματα).

Τροποποίηση EUDR: Το ΕΛΚ εμφανίζεται θετικό επί της αρχής, αλλά δεν δίνει ακόμα το πράσινο φως

Την αναθεωρημένη πρόταση της Κομισιόν για την εφαρμογή του Κανονισμού της ΕΕ για την Αποψίλωση των Δασών (EUDR) σχολίασαν οι ευρωβουλευτές της Ομάδας του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ). Σύμφωνα με την κεντροδεξιά ομάδα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η νέα πρόταση αποτελεί ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση και θα πρέπει να προωθηθεί γρήγορα. Ωστόσο, επισημαίνουν ότι οι λεπτομέρειες απαιτούν λεπτομερή έλεγχο για να διασφαλιστεί ότι τα μέτρα θα είναι αποτελεσματικά και θα προσφέρουν πραγματική ανακούφιση στις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις που πλήττονται.

«Αναγνωρίζουμε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έλαβε μέτρα. Οι προτεινόμενες τροποποιήσεις είναι βασικά ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση: Παρέχουν αξιοσημείωτες απλουστεύσεις και επιτέλους αντιμετωπίζουν πολλές από τις ανησυχίες που έχουμε εκφράσει εδώ και καιρό. Ο καθοριστικός παράγοντας τώρα θα είναι κατά πόσον οι αλλαγές αυτές θα επιλύσουν πραγματικά τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις μας στην πράξη», δήλωσε η ευρωβουλευτής Christine Schneider, επικεφαλής διαπραγματεύτρια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου επί του φακέλου.

Καθιέρωση της αρχής του πρώτου διανομέα

«Μεταξύ άλλων, οι τροποποιήσεις προβλέπουν εξαιρέσεις για τις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις από χώρες με χαμηλό κίνδυνο αποψίλωσης των δασών. Για αυτές, οι προηγούμενες υποχρεώσεις δέουσας επιμέλειας θα απλοποιηθούν. Επιπλέον, πρόκειται να καθιερωθεί η αρχή του πρώτου διανομέα. Αυτό σημαίνει ότι στο μέλλον θα είναι δυνατή η αναφορά στη δήλωση δέουσας επιμέλειας του πρώτου διανομέα, γεγονός που με τη σειρά του θα ελαφρύνει την επιβάρυνση της αλυσίδας εφοδιασμού. Πρόκειται για μια σημαντική επιτυχία για την Ομάδα του ΕΛΚ», πρόσθεσε η Schneider.

Υπενθυμίζεται ότι στην πρόταση που παρουσίασε στις 21/10 η Κομισιόν προβλέπεται ότι η παράταση της καταληκτικής ημερομηνίας για την εφαρμογή του EUDR δεν θα αφορά τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις παραγωγής προϊόντων αγροδιατροφής παρά μόνο τους πολύ μικρούς και μικρούς φορείς εκμετάλλευσης, συμπεριλαμβανομένων των αγροτών μικρής κλίμακας.

«Είναι ένα σημαντικό μήνυμα ότι όσοι δραστηριοποιούνται χωρίς αποψίλωση των δασών δεν θα πρέπει, πλέον, να υποφέρουν κάτω από ένα βουνό γραφειοκρατίας. Στόχος μας είναι μια ταχεία διαδικασία, ώστε οι επιχειρήσεις να μπορούν να αποκτήσουν ασφάλεια δικαίου και πρακτικές απλουστεύσεις το συντομότερο δυνατό», συνέχισε η Schneider.

«Η Ομάδα του ΕΛΚ θα εξετάσει τώρα λεπτομερώς την πρόταση, προτού λάβει την τελική της απόφαση», πρόσθεσε ο ευρωβουλευτής Peter Liese, εκπρόσωπος της Ομάδας του ΕΛΚ για το περιβάλλον.

Και κατέληξε: «Οι εύλογες ανησυχίες των επιχειρήσεων, των δασοκτημόνων και των γεωργών λαμβάνονται σοβαρά υπόψη. Φυσικά, η παγκόσμια αποψίλωση των δασών είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα, αλλά πρέπει να προσέξουμε να μη δημιουργήσουμε ένα γραφειοκρατικό τέρας στις προσπάθειές μας να το καταπολεμήσουμε. Θα εξετάσουμε τώρα πολύ προσεκτικά τις λεπτομέρειες της πρότασης και, στη συνέχεια, θα αποφασίσουμε για την τελική μας γνώμη».

Σχετικά άρθρα:

Συγκροτήθηκε Ομάδα Εργασίας για ακίνητα και αδρανείς γαίες ΥΠΑΑΤ Βάσει ΟΣΔΕ 2025 το πλαφόν στο αγροτικό πετρέλαιο, τυχόν νέα παράταση ίσως φέρει αργότερα εκκαθάριση Φρούτα και τιμές κρέατος στήριξαν το αγροτικό εισόδημα Ιουλίου Πριμοδότηση εγκατάστασης 100.000 ευρώ και δάνεια αγροτών έως 50.0000 ευρώ από Αναπτυξιακή Τράπεζα